श्री दुर्गासप्तशती पाठ प्रकरण (अध्याय १ - १३)
॥ १. मधुकैटभवधो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥
विनियोगःअस्य श्री प्रथमचरित्रस्य । ब्रह्मा ऋषिः ।महाकाली देवता । गायत्री छन्दः । नन्दा शक्तिः ।रक्तदन्तिका बीजम् । अग्निस्तत्त्वम् ।ऋग्वेदः स्वरूपम् । श्रीमहाकालीप्रीत्यर्थेप्रथमचरित्रजपे विनियोगः । । ध्यानम् ।ॐ खड्गं चक्रगदेषुचापपरिघाञ्छूलं भुशुण्डीं शिरः शङ्खं सन्दधतीं करैस्त्रिनयनां सर्वाङ्गभूषावृताम् ।नीलाश्मद्युतिमास्यपाददशकां सेवे महाकालिकां यामस्तौत्स्वपिते हरौ कमलजो हन्तुं मधुं कैटभम् ॥ ॐ नमश्चण्डिकायै ॥ ॐ ऐं मार्कण्डेय उवाच ॥ १.१॥ सावर्णिः सूर्यतनयो यो मनुः कथ्यतेऽष्टमः ।निशामय तदुत्पत्तिं विस्तराद्गदतो मम ॥ १.२॥ महामायानुभावेन यथा मन्वन्तराधिपः ।स बभूव महाभागः सावर्णिस्तनयो रवेः ॥ १.३॥ स्वारोचिषेऽन्तरे पूर्वं चैत्रवंशसमुद्भवः ।सुरथो नाम राजाभूत्समस्ते क्षितिमण्डले ॥ १.४॥ तस्य पालयतः सम्यक् प्रजाः पुत्रानिवौरसान् ।बभूवुः शत्रवो भूपाः कोलाविध्वंसिनस्तदा ॥ १.५॥ तस्य तैरभवद् युद्धमतिप्रबलदण्डिनः ।न्यूनैरपि स तैर्युद्धे कोलाविध्वंसिभिर्जितः ॥ १.६॥ ततः स्वपुरमायातो निजदेशाधिपोऽभवत् ।आक्रान्तः स महाभागस्तैस्तदा प्रबलारिभिः ॥ १.७॥ अमात्यैर्बलिभिर्दुष्टैर्दुर्बलस्य दुरात्मभिः ।कोशो बलं चापहृतं तत्रापि स्वपुरे ततः ॥ १.८॥ ततो मृगयाव्याजेन हृतस्वाम्यः स भूपतिः ।एकाकी हयमारुह्य जगाम गहनं वनम् ॥ १.९॥ स तत्राश्रममद्राक्षीद्द्विजवर्यस्य मेधसः ।प्रशान्तश्वापदाकीर्णं मुनिशिष्योपशोभितम् ॥ १.१०॥ तस्थौ कञ्चित्स कालं च मुनिना तेन सत्कृतः ।इतश्चेतश्च विचरंस्तस्मिन् मुनिवराश्रमे ॥ १.११॥ सोऽचिन्तयत्तदा तत्र ममत्वाकृष्टमानसः ।मत्पूर्वैः पालितं पूर्वं मया हीनं पुरं हि तत् ॥ १.१२॥ मद्भृत्यैस्तैरसद्वृत्तैर्धर्मतः पाल्यते न वा ।न जाने स प्रधानो मे शूरो हस्ती सदामदः ॥ १.१३॥ मम वैरिवशं यातः कान् भोगानुपलप्स्यते ।ये ममानुगता नित्यं प्रसादधनभोजनैः ॥ १.१४॥ अनुवृत्तिं ध्रुवं तेऽद्य कुर्वन्त्यन्यमहीभृताम् ।असम्यग्व्ययशीलैस्तैः कुर्वद्भिः सततं व्ययम् ॥ १.१५॥ सञ्चितः सोऽतिदुःखेन क्षयं कोशो गमिष्यति ।एतच्चान्यच्च सततं चिन्तयामास पार्थिवः ॥ १.१६॥ तत्र विप्राश्रमाभ्याशे वैश्यमेकं ददर्श सः ।स पृष्टस्तेन कस्त्वं भो हेतुश्चागमनेऽत्र कः ॥ १.१७॥ सशोक इव कस्मात्त्वं दुर्मना इव लक्ष्यसे ।इत्याकर्ण्य वचस्तस्य भूपतेः प्रणयोदितम् ॥ १.१८॥ प्रत्युवाच स तं वैश्यः प्रश्रयावनतो नृपम् ॥ १.१९॥ वैश्य उवाच ॥ १.२०॥ समाधिर्नाम वैश्योऽहमुत्पन्नो धनिनां कुले ॥ १.२१॥ पुत्रदारैर्निरस्तश्च धनलोभादसाधुभिः ।विहीनश्च धनैर्दारैः पुत्रैरादाय मे धनम् ॥ १.२२॥ वनमभ्यागतो दुःखी निरस्तश्चाप्तबन्धुभिः ।सोऽहं न वेद्मि पुत्राणां कुशलाकुशलात्मिकाम् ॥ १.२३॥ प्रवृत्तिं स्वजनानां च दाराणां चात्र संस्थितः ।किं नु तेषां गृहे क्षेममक्षेमं किं नु साम्प्रतम् ॥ १.२४॥ कथं ते किं नु सद्वृत्ता दुर्वृत्ताः किं नु मे सुताः ॥ १.२५॥ राजोवाच ॥ १.२६॥ यैर्निरस्तो भवाँल्लुब्धैः पुत्रदारादिभिर्धनैः ॥ १.२७॥ तेषु किं भवतः स्नेहमनुबध्नाति मानसम् ॥ १.२८॥ वैश्य उवाच ॥ १.२९॥ एवमेतद्यथा प्राह भवानस्मद्गतं वचः ॥ १.३०॥ किं करोमि न बध्नाति मम निष्ठुरतां मनः ।यैः सन्त्यज्य पितृस्नेहं धनलुब्धैर्निराकृतः ॥ १.३१॥ पतिस्वजनहार्दं च हार्दितेष्वेव मे मनः ।किमेतन्नाभिजानामि जानन्नपि महामते ॥ १.३२॥ यत्प्रेमप्रवणं चित्तं विगुणेष्वपि बन्धुषु ।तेषां कृते मे निःश्वासो दौर्मनस्यं च जायते ॥ १.३३॥ करोमि किं यन्न मनस्तेष्वप्रीतिषु निष्ठुरम् ॥ १.३४॥ मार्कण्डेय उवाच ॥ १.३५॥ ततस्तौ सहितौ विप्र तं मुनिं समुपस्थितौ ॥ १.३६॥ समाधिर्नाम वैश्योऽसौ स च पार्थिवसत्तमः ।कृत्वा तु तौ यथान्यायं यथार्हं तेन संविदम् ॥ १.३७॥ उपविष्टौ कथाः काश्चिच्चक्रतुर्वैश्यपार्थिवौ ॥ १.३८॥ राजोवाच ॥ १.३९॥ भगवंस्त्वामहं प्रष्टुमिच्छाम्येकं वदस्व तत् ॥ १.४०॥ दुःखाय यन्मे मनसः स्वचित्तायत्ततां विना ।ममत्वं गतराज्यस्य राज्याङ्गेष्वखिलेष्वपि ॥ १.४१॥ जानतोऽपि यथाज्ञस्य किमेतन्मुनिसत्तम ।अयं च निकृतः पुत्रैर्दारैर्भृत्यैस्तथोज्झितः ॥ १.४२॥ स्वजनेन च सन्त्यक्तस्तेषु हार्दी तथाप्यति ।एवमेष तथाहं च द्वावप्यत्यन्तदुःखितौ ॥ १.४३॥ दृष्टदोषेऽपि विषये ममत्वाकृष्टमानसौ ।तत्किमेतन्महाभाग यन्मोहो ज्ञानिनोरपि ॥ १.४४॥ ममास्य च भवत्येषा विवेकान्धस्य मूढता ॥ १.४५॥ ऋषिरुवाच ॥ १.४६॥ ज्ञानमस्ति समस्तस्य जन्तोर्विषयगोचरे ॥ १.४७॥ विषयाश्च महाभाग यान्ति चैवं पृथक्पृथक् ।दिवान्धाः प्राणिनः केचिद्रात्रावन्धास्तथापरे ॥ १.४८॥ केचिद्दिवा तथा रात्रौ प्राणिनस्तुल्यदृष्टयः ।ज्ञानिनो मनुजाः सत्यं किं तु ते न हि केवलम् ॥ १.४९॥ यतो हि ज्ञानिनः सर्वे पशुपक्षिमृगादयः ।ज्ञानं च तन्मनुष्याणां यत्तेषां मृगपक्षिणाम् ॥ १.५०॥ मनुष्याणां च यत्तेषां तुल्यमन्यत्तथोभयोः ।ज्ञानेऽपि सति पश्यैतान् पतङ्गाञ्छावचञ्चुषु ॥ १.५१॥ कणमोक्षादृतान् मोहात्पीड्यमानानपि क्षुधा ।मानुषा मनुजव्याघ्र साभिलाषाः सुतान् प्रति ॥ १.५२॥ लोभात् प्रत्युपकाराय नन्वेतान् किं न पश्यसि ।तथापि ममतावर्त्ते मोहगर्ते निपातिताः ॥ १.५३॥ महामायाप्रभावेण संसारस्थितिकारिणा ।तन्नात्र विस्मयः कार्यो योगनिद्रा जगत्पतेः ॥ १.५४॥ महामाया हरेश्चैषा तया सम्मोह्यते जगत् ।ज्ञानिनामपि चेतांसि देवी भगवती हि सा ॥ १.५५॥ बलादाकृष्य मोहाय महामाया प्रयच्छति ।तया विसृज्यते विश्वं जगदेतच्चराचरम् ॥ १.५६॥ सैषा प्रसन्ना वरदा नृणां भवति मुक्तये ।सा विद्या परमा मुक्तेर्हेतुभूता सनातनी ॥ १.५७॥ संसारबन्धहेतुश्च सैव सर्वेश्वरेश्वरी ॥ १.५८॥ राजोवाच ॥ १.५९॥ भगवन् का हि सा देवी महामायेति यां भवान् ॥ १.६०॥ ब्रवीति कथमुत्पन्ना सा कर्मास्याश्च किं द्विज ।यत्प्रभावा च सा देवी यत्स्वरूपा यदुद्भवा ॥ १.६१॥ तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो ब्रह्मविदां वर ॥ १.६२॥ ऋषिरुवाच ॥ १.६३॥ नित्यैव सा जगन्मूर्तिस्तया सर्वमिदं ततम् ॥ १.६४॥ तथापि तत्समुत्पत्तिर्बहुधा श्रूयतां मम ।देवानां कार्यसिद्ध्यर्थमाविर्भवति सा यदा ॥ १.६५॥ उत्पन्नेति तदा लोके सा नित्याप्यभिधीयते ।योगनिद्रां यदा विष्णुर्जगत्येकार्णवीकृते ॥ १.६६॥ आस्तीर्य शेषमभजत् कल्पान्ते भगवान् प्रभुः ।तदा द्वावसुरौ घोरौ विख्यातौ मधुकैटभौ ॥ १.६७॥ विष्णुकर्णमलोद्भूतौ हन्तुं ब्रह्माणमुद्यतौ ।स नाभिकमले विष्णोः स्थितो ब्रह्मा प्रजापतिः ॥ १.६८॥ दृष्ट्वा तावसुरौ चोग्रौ प्रसुप्तं च जनार्दनम् ।तुष्टाव योगनिद्रां तामेकाग्रहृदयः स्थितः ॥ १.६९॥ विबोधनार्थाय हरेर्हरिनेत्रकृतालयाम् ।विश्वेश्वरीं जगद्धात्रीं स्थितिसंहारकारिणीम् ॥ १.७०॥ निद्रां भगवतीं विष्णोरतुलां तेजसः प्रभुः ॥ १.७१॥ ब्रह्मोवाच ॥ १.७२॥ त्वं स्वाहा त्वं स्वधा त्वं हि वषट्कारः स्वरात्मिका ॥ १.७३॥ सुधा त्वमक्षरे नित्ये त्रिधा मात्रात्मिका स्थिता ।अर्धमात्रा स्थिता नित्या यानुच्चार्याविशेषतः ॥ १.७४॥ त्वमेव सन्ध्या सावित्री त्वं देवि जननी परा ।त्वयैतद्धार्यते विश्वं त्वयैतत् सृज्यते जगत् ॥ १.७५॥ त्वयैतत् पाल्यते देवि त्वमत्स्यन्ते च सर्वदा ।विसृष्टौ सृष्टिरूपा त्वं स्थितिरूपा च पालने ॥ १.७६॥ तथा संहृतिरूपान्ते जगतोऽस्य जगन्मये ।महाविद्या महामाया महामेधा महास्मृतिः ॥ १.७७॥ महामोहा च भवती महादेवी महेश्वरी ।प्रकृतिस्त्वं च सर्वस्य गुणत्रयविभाविनी ॥ १.७८॥ कालरात्रिर्महारात्रिर्मोहरात्रिश्च दारुणा ।त्वं श्रीस्त्वमीश्वरी त्वं ह्रीस्त्वं बुद्धिर्बोधलक्षणा ॥ १.७९॥ लज्जा पुष्टिस्तथा तुष्टिस्त्वं शान्तिः क्षान्तिरेव च ।खड्गिनी शूलिनी घोरा गदिनी चक्रिणी तथा ॥ १.८०॥ शङ्खिनी चापिनी बाणभुशुण्डीपरिघायुधा ।सौम्या सौम्यतराशेषसौम्येभ्यस्त्वतिसुन्दरी ॥ १.८१॥ परापराणां परमा त्वमेव परमेश्वरी ।यच्च किञ्चित्क्वचिद्वस्तु सदसद्वाखिलात्मिके ॥ १.८२॥ तस्य सर्वस्य या शक्तिः सा त्वं किं स्तूयसे मया ।यया त्वया जगत्स्रष्टा जगत्पात्यत्ति यो जगत् ॥ १.८३॥ सोऽपि निद्रावशं नीतः कस्त्वां स्तोतुमिहेश्वरः ।विष्णुः शरीरग्रहणमहमीशान एव च ॥ १.८४॥ कारितास्ते यतोऽतस्त्वां कः स्तोतुं शक्तिमान् भवेत् ।सा त्वमित्थं प्रभावैः स्वैरुदारैर्देवि संस्तुता ॥ १.८५॥ मोहयैतौ दुराधर्षावसुरौ मधुकैटभौ ।प्रबोधं च जगत्स्वामी नीयतामच्युतो लघु ॥ १.८६॥ बोधश्च क्रियतामस्य हन्तुमेतौ महासुरौ ॥ १.८७॥ ऋषिरुवाच ॥ १.८८॥ एवं स्तुता तदा देवी तामसी तत्र वेधसा ॥ १.८९॥ विष्णोः प्रबोधनार्थाय निहन्तुं मधुकैटभौ ।नेत्रास्यनासिकाबाहुहृदयेभ्यस्तथोरसः ॥ १.९०॥ निर्गम्य दर्शने तस्थौ ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः ।उत्तस्थौ च जगन्नाथस्तया मुक्तो जनार्दनः ॥ १.९१॥ एकार्णवेऽहिशयनात्ततः स ददृशे च तौ ।मधुकैटभौ दुरात्मानावतिवीर्यपराक्रमौ ॥ १.९२॥ क्रोधरक्तेक्षणावत्तुं ब्रह्माणं जनितोद्यमौ ।समुत्थाय ततस्ताभ्यां युयुधे भगवान् हरिः ॥ १.९३॥ पञ्चवर्षसहस्राणि बाहुप्रहरणो विभुः ।तावप्यतिबलोन्मत्तौ महामायाविमोहितौ ॥ १.९४॥ उक्तवन्तौ वरोऽस्मत्तो व्रियतामिति केशवम् ॥ १.९५॥ श्रीभगवानुवाच ॥ १.९६॥ भवेतामद्य मे तुष्टौ मम वध्यावुभावपि ॥ १.९७॥ किमन्येन वरेणात्र एतावद्धि वृतं मया ॥ १.९८॥ ऋषिरुवाच ॥ १.९९॥ वञ्चिताभ्यामिति तदा सर्वमापोमयं जगत् ॥ १.१००॥ विलोक्य ताभ्यां गदितो भगवान् कमलेक्षणः ।आवां जहि न यत्रोर्वी सलिलेन परिप्लुता ॥ १.१०१॥ ऋषिरुवाच ॥ १.१०२॥ तथेत्युक्त्वा भगवता शङ्खचक्रगदाभृता ।कृत्वा चक्रेण वै छिन्ने जघने शिरसी तयोः ॥ १.१०३॥ एवमेषा समुत्पन्ना ब्रह्मणा संस्तुता स्वयम् ।प्रभावमस्या देव्यास्तु भूयः शृणु वदामि ते ॥ १.१०४॥ । ऐं ॐ । ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येमधुकैटभवधो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १॥ उवाच १४, अर्धश्लोकाः २४, श्लोकाः ६६, एवमादितः ॥ १०४॥
॥ २. महिषासुरसैन्यवधो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥
विनियोगःअस्य श्री मध्यमचरित्रस्य विष्णुरृषिः ।श्रीमहालक्ष्मीर्देवता ।उष्णिक् छन्दः । शाकम्भरी शक्तिः । दुर्गा बीजम् ।वायुस्तत्त्वम् ।यजुर्वेदः स्वरूपम् । श्रीमहालक्ष्मीप्रीत्यर्थेमध्यमचरित्रजपे विनियोगः । । ध्यानम् ।ॐ अक्षस्रक्परशू गदेषुकुलिशं पद्मं धनुः कुण्डिकां दण्डं शक्तिमसिं च चर्म जलजं घण्टां सुराभाजनम् ।शूलं पाशसुदर्शने च दधतीं हस्तैः प्रवालप्रभां सेवे सैरिभमर्दिनीमिह महालक्ष्मीं सरोजस्थिताम् ॥ ॐ ह्रीं ऋषिरुवाच ॥ २.१॥ देवासुरमभूद्युद्धं पूर्णमब्दशतं पुरा ।महिषेऽसुराणामधिपे देवानां च पुरन्दरे ॥ २.२॥ तत्रासुरैर्महावीर्यैर्देवसैन्यं पराजितम् ।जित्वा च सकलान् देवानिन्द्रोऽभून्महिषासुरः ॥ २.३॥ ततः पराजिता देवाः पद्मयोनिं प्रजापतिम् ।पुरस्कृत्य गतास्तत्र यत्रेशगरुडध्वजौ ॥ २.४॥ यथावृत्तं तयोस्तद्वन्महिषासुरचेष्टितम् ।त्रिदशाः कथयामासुर्देवाभिभवविस्तरम् ॥ २.५॥ सूर्येन्द्राग्न्यनिलेन्दूनां यमस्य वरुणस्य च ।अन्येषां चाधिकारान्स स्वयमेवाधितिष्ठति ॥ २.६॥ स्वर्गान्निराकृताः सर्वे तेन देवगणा भुवि ।विचरन्ति यथा मर्त्या महिषेण दुरात्मना ॥ २.७॥ एतद्वः कथितं सर्वममरारिविचेष्टितम् ।शरणं वः प्रपन्नाः स्मो वधस्तस्य विचिन्त्यताम् ॥ २.८॥ इत्थं निशम्य देवानां वचांसि मधुसूदनः ।चकार कोपं शम्भुश्च भ्रुकुटीकुटिलाननौ ॥ २.९॥ ततोऽतिकोपपूर्णस्य चक्रिणो वदनात्ततः ।निश्चक्राम महत्तेजो ब्रह्मणः शङ्करस्य च ॥ २.१०॥ अन्येषां चैव देवानां शक्रादीनां शरीरतः ।निर्गतं सुमहत्तेजस्तच्चैक्यं समगच्छत ॥ २.११॥ अतीव तेजसः कूटं ज्वलन्तमिव पर्वतम् ।ददृशुस्ते सुरास्तत्र ज्वालाव्याप्तदिगन्तरम् ॥ २.१२॥ अतुलं तत्र तत्तेजः सर्वदेवशरीरजम् ।एकस्थं तदभून्नारी व्याप्तलोकत्रयं त्विषा ॥ २.१३॥ यदभूच्छाम्भवं तेजस्तेनाजायत तन्मुखम् ।याम्येन चाभवन् केशा बाहवो विष्णुतेजसा ॥ २.१४॥ सौम्येन स्तनयोर्युग्मं मध्यं चैन्द्रेण चाभवत् ।वारुणेन च जङ्घोरू नितम्बस्तेजसा भुवः ॥ २.१५॥ ब्रह्मणस्तेजसा पादौ तदङ्गुल्योऽर्कतेजसा ।वसूनां च कराङ्गुल्यः कौबेरेण च नासिका ॥ २.१६॥ तस्यास्तु दन्ताः सम्भूताः प्राजापत्येन तेजसा ।नयनत्रितयं जज्ञे तथा पावकतेजसा ॥ २.१७॥ भ्रुवौ च सन्ध्ययोस्तेजः श्रवणावनिलस्य च ।अन्येषां चैव देवानां सम्भवस्तेजसां शिवा ॥ २.१८॥ ततः समस्तदेवानां तेजोराशिसमुद्भवाम् ।तां विलोक्य मुदं प्रापुरमरा महिषार्दिताः ।ततो देवा ददुस्तस्यै स्वानि स्वान्यायुधानि च ॥ २.१९॥ शूलं शूलाद्विनिष्कृष्य ददौ तस्यै पिनाकधृक् ।चक्रं च दत्तवान् कृष्णः समुत्पाट्य स्वचक्रतः ॥ २.२०॥ शङ्खं च वरुणः शक्तिं ददौ तस्यै हुताशनः ।मारुतो दत्तवांश्चापं बाणपूर्णे तथेषुधी ॥ २.२१॥ वज्रमिन्द्रः समुत्पाट्य कुलिशादमराधिपः ।ददौ तस्यै सहस्राक्षो घण्टामैरावताद्गजात् ॥ २.२२॥ कालदण्डाद्यमो दण्डं पाशं चाम्बुपतिर्ददौ ।प्रजापतिश्चाक्षमालां ददौ ब्रह्मा कमण्डलुम् ॥ २.२३॥ समस्तरोमकूपेषु निजरश्मीन् दिवाकरः ।कालश्च दत्तवान् खड्गं तस्यै चर्म च निर्मलम् ॥ २.२४॥ क्षीरोदश्चामलं हारमजरे च तथाम्बरे ।चूडामणिं तथा दिव्यं कुण्डले कटकानि च ॥ २.२५॥ अर्धचन्द्रं तथा शुभ्रं केयूरान् सर्वबाहुषु ।नूपुरौ विमलौ तद्वद् ग्रैवेयकमनुत्तमम् ॥ २.२६॥ अङ्गुलीयकरत्नानि समस्तास्वङ्गुलीषु च ।विश्वकर्मा ददौ तस्यै परशुं चातिनिर्मलम् ॥ २.२७॥ अस्त्राण्यनेकरूपाणि तथाभेद्यं च दंशनम् ।अम्लानपङ्कजां मालां शिरस्युरसि चापराम् ॥ २.२८॥ अददज्जलधिस्तस्यै पङ्कजं चातिशोभनम् ।हिमवान् वाहनं सिंहं रत्नानि विविधानि च ॥ २.२९॥ ददावशून्यं सुरया पानपात्रं धनाधिपः ।शेषश्च सर्वनागेशो महामणिविभूषितम् ॥ २.३०॥ नागहारं ददौ तस्यै धत्ते यः पृथिवीमिमाम् ।अन्यैरपि सुरैर्देवी भूषणैरायुधैस्तथा ॥ २.३१॥ सम्मानिता ननादोच्चैः साट्टहासं मुहुर्मुहुः ।तस्या नादेन घोरेण कृत्स्नमापूरितं नभः ॥ २.३२॥ अमायतातिमहता प्रतिशब्दो महानभूत् ।चुक्षुभुः सकला लोकाः समुद्राश्च चकम्पिरे ॥ २.३३॥ चचाल वसुधा चेलुः सकलाश्च महीधराः ।जयेति देवाश्च मुदा तामूचुः सिंहवाहिनीम् ॥ २.३४॥ तुष्टुवुर्मुनयश्चैनां भक्तिनम्रात्ममूर्तयः ।दृष्ट्वा समस्तं सङ्क्षुब्धं त्रैलोक्यममरारयः ॥ २.३५॥ सन्नद्धाखिलसैन्यास्ते समुत्तस्थुरुदायुधाः ।आः किमेतदिति क्रोधादाभाष्य महिषासुरः ॥ २.३६॥ अभ्यधावत तं शब्दमशेषैरसुरैर्वृतः ।स ददर्श ततो देवीं व्याप्तलोकत्रयां त्विषा ॥ २.३७॥ पादाक्रान्त्या नतभुवं किरीटोल्लिखिताम्बराम् ।क्षोभिताशेषपातालां धनुर्ज्यानिःस्वनेन ताम् ॥ २.३८॥ दिशो भुजसहस्रेण समन्ताद्व्याप्य संस्थिताम् ।ततः प्रववृते युद्धं तया देव्या सुरद्विषाम् ॥ २.३९॥ शस्त्रास्त्रैर्बहुधा मुक्तैरादीपितदिगन्तरम् ।महिषासुरसेनानीश्चिक्षुराख्यो महासुरः ॥ २.४०॥ युयुधे चामरश्चान्यैश्चतुरङ्गबलान्वितः ।रथानामयुतैः षड्भिरुदग्राख्यो महासुरः ॥ २.४१॥ अयुध्यतायुतानां च सहस्रेण महाहनुः ।पञ्चाशद्भिश्च नियुतैरसिलोमा महासुरः ॥ २.४२॥ अयुतानां शतैः षड्भिर्बाष्कलो युयुधे रणे ।गजवाजिसहस्रौघैरनेकैः परिवारितः ॥ २.४३॥ वृतो रथानां कोट्या च युद्धे तस्मिन्नयुध्यत ।बिडालाख्योऽयुतानां च पञ्चाशद्भिरथायुतैः ॥ २.४४॥ युयुधे संयुगे तत्र रथानां परिवारितः ।अन्ये च तत्रायुतशो रथनागहयैर्वृताः ॥ २.४५॥ युयुधुः संयुगे देव्या सह तत्र महासुराः ।कोटिकोटिसहस्रैस्तु रथानां दन्तिनां तथा ॥ २.४६॥ हयानां च वृतो युद्धे तत्राभून्महिषासुरः ।तोमरैर्भिन्दिपालैश्च शक्तिभिर्मुसलैस्तथा ॥ २.४७॥ युयुधुः संयुगे देव्या खड्गैः परशुपट्टिशैः ।केचिच्च चिक्षिपुः शक्तीः केचित् पाशांस्तथापरे ॥ २.४८॥ देवीं खड्गप्रहारैस्तु ते तां हन्तुं प्रचक्रमुः ।सापि देवी ततस्तानि शस्त्राण्यस्त्राणि चण्डिका ॥ २.४९॥ लीलयैव प्रचिच्छेद निजशस्त्रास्त्रवर्षिणी ।अनायस्तानना देवी स्तूयमाना सुरर्षिभिः ॥ २.५०॥ मुमोचासुरदेहेषु शस्त्राण्यस्त्राणि चेश्वरी ।सोऽपि क्रुद्धो धुतसटो देव्या वाहनकेसरी ॥ २.५१॥ चचारासुरसैन्येषु वनेष्विव हुताशनः ।निःश्वासान् मुमुचे यांश्च युध्यमाना रणेऽम्बिका ॥ २.५२॥ त एव सद्यः सम्भूता गणाः शतसहस्रशः ।युयुधुस्ते परशुभिर्भिन्दिपालासिपट्टिशैः ॥ २.५३॥ नाशयन्तोऽसुरगणान् देवीशक्त्युपबृंहिताः ।अवादयन्त पटहान् गणाः शङ्खांस्तथापरे ॥ २.५४॥ मृदङ्गांश्च तथैवान्ये तस्मिन् युद्धमहोत्सवे ।ततो देवी त्रिशूलेन गदया शक्तिवृष्टिभिः ॥ २.५५॥ खड्गादिभिश्च शतशो निजघान महासुरान् ।पातयामास चैवान्यान् घण्टास्वनविमोहितान् ॥ २.५६॥ असुरान् भुवि पाशेन बद्ध्वा चान्यानकर्षयत् ।केचिद् द्विधाकृतास्तीक्ष्णैः खड्गपातैस्तथापरे ॥ २.५७॥ विपोथिता निपातेन गदया भुवि शेरते ।वेमुश्च केचिद्रुधिरं मुसलेन भृशं हताः ॥ २.५८॥ केचिन्निपतिता भूमौ भिन्नाः शूलेन वक्षसि ।निरन्तराः शरौघेण कृताः केचिद्रणाजिरे ॥ २.५९॥ श्येनानुकारिणः प्राणान् मुमुचुस्त्रिदशार्दनाः ।केषाञ्चिद् बाहवश्छिन्नाश्छिन्नग्रीवास्तथापरे ॥ २.६०॥ शिरांसि पेतुरन्येषामन्ये मध्ये विदारिताः ।विच्छिन्नजङ्घास्त्वपरे पेतुरुर्व्यां महासुराः ॥ २.६१॥ एकबाह्वक्षिचरणाः केचिद्देव्या द्विधाकृताः ।छिन्नेऽपि चान्ये शिरसि पतिताः पुनरुत्थिताः ॥ २.६२॥ कबन्धा युयुधुर्देव्या गृहीतपरमायुधाः ।ननृतुश्चापरे तत्र युद्धे तूर्यलयाश्रिताः ॥ २.६३॥ कबन्धाश्छिन्नशिरसः खड्गशक्त्यृष्टिपाणयः ।तिष्ठ तिष्ठेति भाषन्तो देवीमन्ये महासुराः ॥ २.६४॥ पातितै रथनागाश्वैरसुरैश्च वसुन्धरा ।अगम्या साभवत्तत्र यत्राभूत् स महारणः ॥ २.६५॥ शोणितौघा महानद्यः सद्यस्तत्र प्रसुस्रुवुः ।मध्ये चासुरसैन्यस्य वारणासुरवाजिनाम् ॥ २.६६॥ क्षणेन तन्महासैन्यमसुराणां तथाम्बिका ।निन्ये क्षयं यथा वह्निस्तृणदारुमहाचयम् ॥ २.६७॥ स च सिंहो महानादमुत्सृजन् धुतकेसरः ।शरीरेभ्योऽमरारीणामसूनिव विचिन्वति ॥ २.६८॥ देव्या गणैश्च तैस्तत्र कृतं युद्धं तथासुरैः ।यथैषां तुतुषुर्देवाः पुष्पवृष्टिमुचो दिवि ॥ २.६९॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येमहिषासुरसैन्यवधो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २॥ उवाच १, अर्धश्लोकाः ६८, श्लोकाः ६९, एवमादितः ॥ १७३॥
॥ ३. महिषासुरवधो नाम तृतीयोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ उद्यद्भानुसहस्रकान्तिमरुणक्षौमां शिरोमालिकां रक्तालिप्तपयोधरां जपवटीं विद्यामभीतिं वरम् ।हस्ताब्जैर्दधतीं त्रिनेत्रविलसद्वक्त्रारविन्दश्रियंदेवीं बद्धहिमांशुरत्नमुकुटां वन्देऽरविन्दस्थिताम् । ॐ ऋषिरुवाच ॥ ३.१॥ निहन्यमानं तत्सैन्यमवलोक्य महासुरः ।सेनानीश्चिक्षुरः कोपाद्ययौ योद्धुमथाम्बिकाम् ॥ ३.२॥ स देवीं शरवर्षेण ववर्ष समरेऽसुरः ।यथा मेरुगिरेः शृङ्गं तोयवर्षेण तोयदः ॥ ३.३॥ तस्य छित्वा ततो देवी लीलयैव शरोत्करान् ।जघान तुरगान्बाणैर्यन्तारं चैव वाजिनाम् ॥ ३.४॥ चिच्छेद च धनुः सद्यो ध्वजं चातिसमुच्छृतम् ।विव्याध चैव गात्रेषु छिन्नधन्वानमाशुगैः ॥ ३.५॥ सच्छिन्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः ।अभ्यधावत तां देवीं खड्गचर्मधरोऽसुरः ॥ ३.६॥ सिंहमाहत्य खड्गेन तीक्ष्णधारेण मूर्धनि ।आजघान भुजे सव्ये देवीमप्यतिवेगवान् ॥ ३.७॥ तस्याः खड्गो भुजं प्राप्य पफाल नृपनन्दन ।ततो जग्राह शूलं स कोपादरुणलोचनः ॥ ३.८॥ चिक्षेप च ततस्तत्तु भद्रकाल्यां महासुरः ।जाज्वल्यमानं तेजोभी रविबिम्बमिवाम्बरात् ॥ ३.९॥ दृष्ट्वा तदापतच्छूलं देवी शूलममुञ्चत ।तेन तच्छतधा नीतं शूलं स च महासुरः ॥ ३.१०॥ हते तस्मिन्महावीर्ये महिषस्य चमूपतौ ।आजगाम गजारूढश्चामरस्त्रिदशार्दनः ॥ ३.११॥ सोऽपि शक्तिं मुमोचाथ देव्यास्तामम्बिका द्रुतम् ।हुङ्काराभिहतां भूमौ पातयामास निष्प्रभाम् ॥ ३.१२॥ भग्नां शक्तिं निपतितां दृष्ट्वा क्रोधसमन्वितः ।चिक्षेप चामरः शूलं बाणैस्तदपि साच्छिनत् ॥ ३.१३॥ ततः सिंहः समुत्पत्य गजकुम्भान्तरे स्थितः ।बाहुयुद्धेन युयुधे तेनोच्चैस्त्रिदशारिणा ॥ ३.१४॥ युध्यमानौ ततस्तौ तु तस्मान्नागान्महीं गतौ ।युयुधातेऽतिसंरब्धौ प्रहारैरतिदारुणैः ॥ ३.१५॥ ततो वेगात् खमुत्पत्य निपत्य च मृगारिणा ।करप्रहारेण शिरश्चामरस्य पृथक् कृतम् ॥ ३.१६॥ उदग्रश्च रणे देव्या शिलावृक्षादिभिर्हतः ।दन्तमुष्टितलैश्चैव करालश्च निपातितः ॥ ३.१७॥ देवी क्रुद्धा गदापातैश्चूर्णयामास चोद्धतम् ।बाष्कलं भिन्दिपालेन बाणैस्ताम्रं तथान्धकम् ॥ ३.१८॥ उग्रास्यमुग्रवीर्यं च तथैव च महाहनुम् ।त्रिनेत्रा च त्रिशूलेन जघान परमेश्वरी ॥ ३.१९॥ बिडालस्यासिना कायात् पातयामास वै शिरः ।दुर्धरं दुर्मुखं चोभौ शरैर्निन्ये यमक्षयम् ॥ ३.२०॥ एवं सङ्क्षीयमाणे तु स्वसैन्ये महिषासुरः ।माहिषेण स्वरूपेण त्रासयामास तान् गणान् ॥ ३.२१॥ कांश्चित्तुण्डप्रहारेण खुरक्षेपैस्तथापरान् ।लाङ्गूलताडितांश्चान्यान् शृङ्गाभ्यां च विदारितान् ॥ ३.२२॥ वेगेन कांश्चिदपरान्नादेन भ्रमणेन च ।निःश्वासपवनेनान्यान्पातयामास भूतले ॥ ३.२३॥ निपात्य प्रमथानीकमभ्यधावत सोऽसुरः ।सिंहं हन्तुं महादेव्याः कोपं चक्रे ततोऽम्बिका ॥ ३.२४॥ सोऽपि कोपान्महावीर्यः खुरक्षुण्णमहीतलः ।शृङ्गाभ्यां पर्वतानुच्चांश्चिक्षेप च ननाद च ॥ ३.२५॥ वेगभ्रमणविक्षुण्णा मही तस्य व्यशीर्यत ।लाङ्गूलेनाहतश्चाब्धिः प्लावयामास सर्वतः ॥ ३.२६॥ धुतशृङ्गविभिन्नाश्च खण्डं खण्डं ययुर्घनाः ।श्वासानिलास्ताः शतशो निपेतुर्नभसोऽचलाः ॥ ३.२७॥ इति क्रोधसमाध्मातमापतन्तं महासुरम् ।दृष्ट्वा सा चण्डिका कोपं तद्वधाय तदाकरोत् ॥ ३.२८॥ सा क्षिप्त्वा तस्य वै पाशं तं बबन्ध महासुरम् ।तत्याज माहिषं रूपं सोऽपि बद्धो महामृधे ॥ ३.२९॥ ततः सिंहोऽभवत्सद्यो यावत्तस्याम्बिका शिरः ।छिनत्ति तावत् पुरुषः खड्गपाणिरदृश्यत ॥ ३.३०॥ तत एवाशु पुरुषं देवी चिच्छेद सायकैः ।तं खड्गचर्मणा सार्धं ततः सोऽभून्महागजः ॥ ३.३१॥ करेण च महासिंहं तं चकर्ष जगर्ज च ।कर्षतस्तु करं देवी खड्गेन निरकृन्तत ॥ ३.३२॥ ततो महासुरो भूयो माहिषं वपुरास्थितः ।तथैव क्षोभयामास त्रैलोक्यं सचराचरम् ॥ ३.३३॥ ततः क्रुद्धा जगन्माता चण्डिका पानमुत्तमम् ।पपौ पुनः पुनश्चैव जहासारुणलोचना ॥ ३.३४॥ ननर्द चासुरः सोऽपि बलवीर्यमदोद्धतः ।विषाणाभ्यां च चिक्षेप चण्डिकां प्रति भूधरान् ॥ ३.३५॥ सा च तान्प्रहितांस्तेन चूर्णयन्ती शरोत्करैः ।उवाच तं मदोद्धूतमुखरागाकुलाक्षरम् ॥ ३.३६॥ देव्युवाच ॥ ३.३७॥ गर्ज गर्ज क्षणं मूढ मधु यावत्पिबाम्यहम् ।मया त्वयि हतेऽत्रैव गर्जिष्यन्त्याशु देवताः ॥ ३.३८॥ ऋषिरुवाच ॥ ३.३९॥ एवमुक्त्वा समुत्पत्य सारूढा तं महासुरम् ।पादेनाक्रम्य कण्ठे च शूलेनैनमताडयत् ॥ ३.४०॥ ततः सोऽपि पदाक्रान्तस्तया निजमुखात्तदा ।अर्धनिष्क्रान्त एवासीद्देव्या वीर्येण संवृतः ॥ ३.४१॥ अर्धनिष्क्रान्त एवासौ युध्यमानो महासुरः ।तया महासिना देव्या शिरश्छित्त्वा निपातितः ॥ ३.४२॥ ततो हाहाकृतं सर्वं दैत्यसैन्यं ननाश तत् ।प्रहर्षं च परं जग्मुः सकला देवतागणाः ॥ ३.४३॥ तुष्टुवुस्तां सुरा देवीं सहदिव्यैर्महर्षिभिः ।जगुर्गन्धर्वपतयो ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥ ३.४४॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येमहिषासुरवधो नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ३॥ उवाच ३, अर्धश्लोकाः ४१, श्लोकाः ४४, एवमादितः ॥ २१७॥
॥ ४. शक्रादिस्तुतिर्नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ कालाभ्राभां कटाक्षैररिकुलभयदां मौलिबद्धेन्दुरेखां शङ्खं चक्रं कृपाणं त्रिशिखमपि करैरुद्वहन्तीं त्रिनेत्राम् ।सिंहस्कन्धाधिरूढां त्रिभुवनमखिलं तेजसा पूरयन्तीं ध्यायेद्दुर्गां जयाख्यां त्रिदशपरिवृतां सेवितां सिद्धिकामैः ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ ४.१॥ शक्रादयः सुरगणा निहतेऽतिवीर्येतस्मिन्दुरात्मनि सुरारिबले च देव्या ।तां तुष्टुवुः प्रणतिनम्रशिरोधरांसावाग्भिः प्रहर्षपुलकोद्गमचारुदेहाः ॥ ४.२॥ देव्या यया ततमिदं जगदात्मशक्त्यानिःशेषदेवगणशक्तिसमूहमूर्त्या ।तामम्बिकामखिलदेवमहर्षिपूज्यांभक्त्या नताः स्म विदधातु शुभानि सा नः ॥ ४.३॥ यस्याः प्रभावमतुलं भगवाननन्तोब्रह्मा हरश्च न हि वक्तुमलं बलं च ।सा चण्डिकाखिलजगत्परिपालनायनाशाय चाशुभभयस्य मतिं करोतु ॥ ४.४॥ या श्रीः स्वयं सुकृतिनां भवनेष्वलक्ष्मीःपापात्मनां कृतधियां हृदयेषु बुद्धिः ।श्रद्धा सतां कुलजनप्रभवस्य लज्जातां त्वां नताः स्म परिपालय देवि विश्वम् ॥ ४.५॥ किं वर्णयाम तव रूपमचिन्त्यमेतत्किञ्चातिवीर्यमसुरक्षयकारि भूरि ।किं चाहवेषु चरितानि तवाति यानिसर्वेषु देव्यसुरदेवगणादिकेषु ॥ ४.६॥ हेतुः समस्तजगतां त्रिगुणापि दोषै-र्न ज्ञायसे हरिहरादिभिरप्यपारा ।सर्वाश्रयाखिलमिदं जगदंशभूत-मव्याकृता हि परमा प्रकृतिस्त्वमाद्या ॥ ४.७॥ यस्याः समस्तसुरता समुदीरणेनतृप्तिं प्रयाति सकलेषु मखेषु देवि ।स्वाहासि वै पितृगणस्य च तृप्तिहेतु-रुच्चार्यसे त्वमत एव जनैः स्वधा च ॥ ४.८॥ या मुक्तिहेतुरविचिन्त्यमहाव्रता त्वंअभ्यस्यसे सुनियतेन्द्रियतत्त्वसारैः ।मोक्षार्थिभिर्मुनिभिरस्तसमस्तदोषै-र्विद्यासि सा भगवती परमा हि देवि ॥ ४.९॥ शब्दात्मिका सुविमलर्ग्यजुषां निधान-मुद्गीथरम्यपदपाठवतां च साम्नाम् ।देवि त्रयी भगवती भवभावनायवार्तासि सर्वजगतां परमार्तिहन्त्री ॥ ४.१०॥ मेधासि देवि विदिताखिलशास्त्रसारादुर्गासि दुर्गभवसागरनौरसङ्गा ।श्रीः कैटभारिहृदयैककृताधिवासागौरी त्वमेव शशिमौलिकृतप्रतिष्ठा ॥ ४.११॥ ईषत्सहासममलं परिपूर्णचन्द्र-बिम्बानुकारि कनकोत्तमकान्तिकान्तम् ।अत्यद्भुतं प्रहृतमात्तरुषा तथापिवक्त्रं विलोक्य सहसा महिषासुरेण ॥ ४.१२॥ दृष्ट्वा तु देवि कुपितं भ्रुकुटीकराल-मुद्यच्छशाङ्कसदृशच्छवि यन्न सद्यः ।प्राणान् मुमोच महिषस्तदतीव चित्रंकैर्जीव्यते हि कुपितान्तकदर्शनेन ॥ ४.१३॥ देवि प्रसीद परमा भवती भवायसद्यो विनाशयसि कोपवती कुलानि ।विज्ञातमेतदधुनैव यदस्तमेत-न्नीतं बलं सुविपुलं महिषासुरस्य ॥ ४.१४॥ ते सम्मता जनपदेषु धनानि तेषांतेषां यशांसि न च सीदति बन्धुवर्गः ।धन्यास्त एव निभृतात्मजभृत्यदारायेषां सदाभ्युदयदा भवती प्रसन्ना ॥ ४.१५॥ धर्म्याणि देवि सकलानि सदैव कर्मा-ण्यत्यादृतः प्रतिदिनं सुकृती करोति ।स्वर्गं प्रयाति च ततो भवती प्रसादा-ल्लोकत्रयेऽपि फलदा ननु देवि तेन ॥ ४.१६॥ दुर्गे स्मृता हरसि भीतिमशेषजन्तोःस्वस्थैः स्मृता मतिमतीव शुभां ददासि ।दारिद्र्यदुःखभयहारिणि का त्वदन्यासर्वोपकारकरणाय सदार्द्रचित्ता ॥ ४.१७॥ एभिर्हतैर्जगदुपैति सुखं तथैतेकुर्वन्तु नाम नरकाय चिराय पापम् ।सङ्ग्राममृत्युमधिगम्य दिवं प्रयान्तुमत्वेति नूनमहितान्विनिहंसि देवि ॥ ४.१८॥ दृष्ट्वैव किं न भवती प्रकरोति भस्मसर्वासुरानरिषु यत्प्रहिणोषि शस्त्रम् ।लोकान्प्रयान्तु रिपवोऽपि हि शस्त्रपूताइत्थं मतिर्भवति तेष्वहितेषुसाध्वी ॥ ४.१९॥ खड्गप्रभानिकरविस्फुरणैस्तथोग्रैःशूलाग्रकान्तिनिवहेन दृशोऽसुराणाम् ।यन्नागता विलयमंशुमदिन्दुखण्ड-योग्याननं तव विलोकयतां तदेतत् ॥ ४.२०॥ दुर्वृत्तवृत्तशमनं तव देवि शीलंरूपं तथैतदविचिन्त्यमतुल्यमन्यैः ।वीर्यं च हन्तृ हृतदेवपराक्रमाणांवैरिष्वपि प्रकटितैव दया त्वयेत्थम् ॥ ४.२१॥ केनोपमा भवतु तेऽस्य पराक्रमस्यरूपं च शत्रुभयकार्यतिहारि कुत्र ।चित्ते कृपा समरनिष्ठुरता च दृष्टात्वय्येव देवि वरदे भुवनत्रयेऽपि ॥ ४.२२॥ त्रैलोक्यमेतदखिलं रिपुनाशनेनत्रातं त्वया समरमूर्धनि तेऽपि हत्वा ।नीता दिवं रिपुगणा भयमप्यपास्तम्अस्माकमुन्मदसुरारिभवं नमस्ते ॥ ४.२३॥ शूलेन पाहि नो देवि पाहि खड्गेन चाम्बिके ।घण्टास्वनेन नः पाहि चापज्यानिःस्वनेन च ॥ ४.२४॥ प्राच्यां रक्ष प्रतीच्यां च चण्डिके रक्ष दक्षिणे ।भ्रामणेनात्मशूलस्य उत्तरस्यां तथेश्वरि ॥ ४.२५॥ सौम्यानि यानि रूपाणि त्रैलोक्ये विचरन्ति ते ।यानि चात्यन्तघोराणि तै रक्षास्मांस्तथा भुवम् ॥ ४.२६॥ खड्गशूलगदादीनि यानि चास्त्रानि तेऽम्बिके ।करपल्लवसङ्गीनि तैरस्मान्रक्ष सर्वतः ॥ ४.२७॥ ऋषिरुवाच ॥ ४.२८॥ एवं स्तुता सुरैर्दिव्यैः कुसुमैर्नन्दनोद्भवैः ।अर्चिता जगतां धात्री तथा गन्धानुलेपनैः ॥ ४.२९॥ भक्त्या समस्तैस्त्रिदशैर्दिव्यैर्धूपैः सुधूपिता ।प्राह प्रसादसुमुखी समस्तान् प्रणतान् सुरान् ॥ ४.३०॥ देव्युवाच ॥ ४.३१॥ व्रियतां त्रिदशाः सर्वे यदस्मत्तोऽभिवाञ्छितम् ॥ ४.३२॥ देवा ऊचुः ॥ ४.३३॥ भगवत्या कृतं सर्वं न किञ्चिदवशिष्यते ॥ ४.३४॥ यदयं निहतः शत्रुरस्माकं महिषासुरः ।यदि चापि वरो देयस्त्वयास्माकं महेश्वरि ॥ ४.३५॥ संस्मृता संस्मृता त्वं नो हिंसेथाः परमापदः ।यश्च मर्त्यः स्तवैरेभिस्त्वां स्तोष्यत्यमलानने ॥ ४.३६॥ तस्य वित्तर्द्धिविभवैर्धनदारादिसम्पदाम् ।वृद्धयेऽस्मत्प्रसन्ना त्वं भवेथाः सर्वदाम्बिके ॥ ४.३७॥ ऋषिरुवाच ॥ ४.३८॥ इति प्रसादिता देवैर्जगतोऽर्थे तथात्मनः ।तथेत्युक्त्वा भद्रकाली बभूवान्तर्हिता नृप ॥ ४.३९॥ इत्येतत्कथितं भूप सम्भूता सा यथा पुरा ।देवी देवशरीरेभ्यो जगत्त्रयहितैषिणी ॥ ४.४०॥ पुनश्च गौरीदेहात्सा समुद्भूता यथाभवत् ।वधाय दुष्टदैत्यानां तथा शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ४.४१॥ रक्षणाय च लोकानां देवानामुपकारिणी ।तच्छृणुष्व मयाख्यातं यथावत्कथयामि ते ॥ ४.४२॥ । ह्रीं ॐ । ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरेदेवीमाहात्म्ये शक्रादिस्तुतिर्नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४॥ उवाच ५, अर्धश्लोकौ २, श्लोकाः ३५, एवमादितः ॥ २५९॥
॥ ५. देव्या दूतसंवादो नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥
विनियोगःअस्य श्री उत्तरचरित्रस्य रुद्र ऋषिः ।श्रीमहासरस्वती देवता ।अनुष्टुप् छन्दः । भीमा शक्तिः । भ्रामरी बीजम् ।सूर्यस्तत्त्वम् ।सामवेदः स्वरूपम् । श्रीमहासरस्वतीप्रीत्यर्थेउत्तरचरित्रपाठे विनियोगः । । ध्यानम् ।घण्टाशूलहलानि शङ्खमुसले चक्रं धनुः सायकं हस्ताब्जैर्दधतीं घनान्तविलसच्छीतांशुतुल्यप्रभाम् ।गौरीदेहसमुद्भवां त्रिजगतामाधारभूतां महा- पूर्वामत्र सरस्वतीमनुभजे शुम्भादिदैत्यार्दिनीम् ॥ ॐ क्लीं ऋषिरुवाच ॥ ५.१॥ पुरा शुम्भनिशुम्भाभ्यामसुराभ्यां शचीपतेः ।त्रैलोक्यं यज्ञभागाश्च हृता मदबलाश्रयात् ॥ ५.२॥ तावेव सूर्यतां तद्वदधिकारं तथैन्दवम् ।कौबेरमथ याम्यं च चक्राते वरुणस्य च ॥ ५.३॥ तावेव पवनर्द्धिं च चक्रतुर्वह्निकर्म च ।ततो देवा विनिर्धूता भ्रष्टराज्याः पराजिताः ॥ ५.४॥ हृताधिकारास्त्रिदशास्ताभ्यां सर्वे निराकृताः ।महासुराभ्यां तां देवीं संस्मरन्त्यपराजिताम् ॥ ५.५॥ तयास्माकं वरो दत्तो यथापत्सु स्मृताखिलाः ।भवतां नाशयिष्यामि तत्क्षणात्परमापदः ॥ ५.६॥ इति कृत्वा मतिं देवा हिमवन्तं नगेश्वरम् ।जग्मुस्तत्र ततो देवीं विष्णुमायां प्रतुष्टुवुः ॥ ५.७॥ देवा ऊचुः ॥ ५.८॥ नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः ।नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्म ताम् ॥ ५.९॥ रौद्रायै नमो नित्यायै गौर्यै धात्र्यै नमो नमः ।ज्योत्स्नायै चेन्दुरूपिण्यै सुखायै सततं नमः ॥ ५.१०॥ कल्याण्यै प्रणतां वृद्ध्यै सिद्ध्यै कुर्मो नमो नमः ।नैरृत्यै भूभृतां लक्ष्म्यै शर्वाण्यै ते नमो नमः ॥ ५.११॥ दुर्गायै दुर्गपारायै सारायै सर्वकारिण्यै ।ख्यात्यै तथैव कृष्णायै धूम्रायै सततं नमः ॥ ५.१२॥ अतिसौम्यातिरौद्रायै नतास्तस्यै नमो नमः ।नमो जगत्प्रतिष्ठायै देव्यै कृत्यै नमो नमः ॥ ५.१३॥ या देवी सर्वभूतेषु विष्णुमायेति शब्दिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.१४-१६॥ या देवी सर्वभूतेषु चेतनेत्यभिधीयते ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.१७-१९॥ या देवी सर्वभूतेषु बुद्धिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.२०-२२॥ या देवी सर्वभूतेषु निद्रारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.२३-२५॥ या देवी सर्वभूतेषु क्षुधारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.२६-२८॥ या देवी सर्वभूतेषु छायारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.२९-३१॥ या देवी सर्वभूतेषु शक्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.३२-३४॥ या देवी सर्वभूतेषु तृष्णारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.३५-३७॥ या देवी सर्वभूतेषु क्षान्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.३८-४०॥ या देवी सर्वभूतेषु जातिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.४१-४३॥ या देवी सर्वभूतेषु लज्जारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.४४-४६॥ या देवी सर्वभूतेषु शान्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.४७-४९॥ या देवी सर्वभूतेषु श्रद्धारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.५०-५२॥ या देवी सर्वभूतेषु कान्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.५३-५५॥ या देवी सर्वभूतेषु लक्ष्मीरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.५६-५८॥ या देवी सर्वभूतेषु वृत्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.५९-६१॥ या देवी सर्वभूतेषु स्मृतिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.६२-६४॥ या देवी सर्वभूतेषु दयारूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.६५-६७॥ या देवी सर्वभूतेषु तुष्टिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.६८-७०॥ या देवी सर्वभूतेषु मातृरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.७१-७३॥ या देवी सर्वभूतेषु भ्रान्तिरूपेण संस्थिता ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.७४-७६॥ इन्द्रियाणामधिष्ठात्री भूतानां चाखिलेषु या ।भूतेषु सततं तस्यै व्याप्त्यै देव्यै नमो नमः ॥ ५.७७॥ चितिरूपेण या कृत्स्नमेतद् व्याप्य स्थिता जगत् ।नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः ॥ ५.७८-८०॥ स्तुता सुरैः पूर्वमभीष्टसंश्रया-त्तथा सुरेन्द्रेण दिनेषु सेविता ।करोतु सा नः शुभहेतुरीश्वरीशुभानि भद्राण्यभिहन्तु चापदः ॥ ५.८१॥ या साम्प्रतं चोद्धतदैत्यतापितै-रस्माभिरीशा च सुरैर्नमस्यते ।या च स्मृता तत्क्षणमेव हन्ति नःसर्वापदो भक्तिविनम्रमूर्तिभिः ॥ ५.८२॥ ऋषिरुवाच ॥ ५.८३॥ एवं स्तवाभियुक्तानां देवानां तत्र पार्वती ।स्नातुमभ्याययौ तोये जाह्नव्या नृपनन्दन ॥ ५.८४॥ साब्रवीत्तान् सुरान् सुभ्रूर्भवद्भिः स्तूयतेऽत्र का ।शरीरकोशतश्चास्याः समुद्भूताब्रवीच्छिवा ॥ ५.८५॥ स्तोत्रं ममैतत्क्रियते शुम्भदैत्यनिराकृतैः ।देवैः समेतैः समरे निशुम्भेन पराजितैः ॥ ५.८६॥ शरीरकोशाद्यत्तस्याः पार्वत्या निःसृताम्बिका ।कौशिकीति समस्तेषु ततो लोकेषु गीयते ॥ ५.८७॥ तस्यां विनिर्गतायां तु कृष्णाभूत्सापि पार्वती ।कालिकेति समाख्याता हिमाचलकृताश्रया ॥ ५.८८॥ ततोऽम्बिकां परं रूपं बिभ्राणां सुमनोहरम् ।ददर्श चण्डो मुण्डश्च भृत्यौ शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ५.८९॥ ताभ्यां शुम्भाय चाख्याता सातीव सुमनोहरा ।काप्यास्ते स्त्री महाराज भासयन्ती हिमाचलम् ॥ ५.९०॥ नैव तादृक् क्वचिद्रूपं दृष्टं केनचिदुत्तमम् ।ज्ञायतां काप्यसौ देवी गृह्यतां चासुरेश्वर ॥ ५.९१॥ स्त्रीरत्नमतिचार्वङ्गी द्योतयन्ती दिशस्त्विषा ।सा तु तिष्ठति दैत्येन्द्र तां भवान् द्रष्टुमर्हति ॥ ५.९२॥ यानि रत्नानि मणयो गजाश्वादीनि वै प्रभो ।त्रैलोक्ये तु समस्तानि साम्प्रतं भान्ति ते गृहे ॥ ५.९३॥ ऐरावतः समानीतो गजरत्नं पुरन्दरात् ।पारिजाततरुश्चायं तथैवोच्चैःश्रवा हयः ॥ ५.९४॥ विमानं हंससंयुक्तमेतत्तिष्ठति तेऽङ्गणे ।रत्नभूतमिहानीतं यदासीद्वेधसोऽद्भुतम् ॥ ५.९५॥ निधिरेष महापद्मः समानीतो धनेश्वरात् ।किञ्जल्किनीं ददौ चाब्धिर्मालामम्लानपङ्कजाम् ॥ ५.९६॥ छत्रं ते वारुणं गेहे काञ्चनस्रावि तिष्ठति ।तथायं स्यन्दनवरो यः पुरासीत्प्रजापतेः ॥ ५.९७॥ मृत्योरुत्क्रान्तिदा नाम शक्तिरीश त्वया हृता ।पाशः सलिलराजस्य भ्रातुस्तव परिग्रहे ॥ ५.९८॥ निशुम्भस्याब्धिजाताश्च समस्ता रत्नजातयः ।वह्निरपि ददौ तुभ्यमग्निशौचे च वाससी ॥ ५.९९॥ एवं दैत्येन्द्र रत्नानि समस्तान्याहृतानि ते ।स्त्रीरत्नमेषा कल्याणी त्वया कस्मान्न गृह्यते ॥ ५.१००॥ ऋषिरुवाच ॥ ५.१०१॥ निशम्येति वचः शुम्भः स तदा चण्डमुण्डयोः ।प्रेषयामास सुग्रीवं दूतं देव्या महासुरम् ॥ ५.१०२॥ इति चेति च वक्तव्या सा गत्वा वचनान्मम ।यथा चाभ्येति सम्प्रीत्या तथा कार्यं त्वया लघु ॥ ५.१०३॥ स तत्र गत्वा यत्रास्ते शैलोद्देशेऽतिशोभने ।तां च देवीं ततः प्राह श्लक्ष्णं मधुरया गिरा ॥ ५.१०४॥ दूत उवाच ॥ ५.१०५॥ देवि दैत्येश्वरः शुम्भस्त्रैलोक्ये परमेश्वरः ।दूतोऽहं प्रेषितस्तेन त्वत्सकाशमिहागतः ॥ ५.१०६॥ अव्याहताज्ञः सर्वासु यः सदा देवयोनिषु ।निर्जिताखिलदैत्यारिः स यदाह शृणुष्व तत् ॥ ५.१०७॥ मम त्रैलोक्यमखिलं मम देवा वशानुगाः ।यज्ञभागानहं सर्वानुपाश्नामि पृथक् पृथक् ॥ ५.१०८॥ त्रैलोक्ये वररत्नानि मम वश्यान्यशेषतः ।तथैव गजरत्नं च हृतं देवेन्द्रवाहनम् ॥ ५.१०९॥ क्षीरोदमथनोद्भूतमश्वरत्नं ममामरैः ।उच्चैःश्रवससंज्ञं तत्प्रणिपत्य समर्पितम् ॥ ५.११०॥ यानि चान्यानि देवेषु गन्धर्वेषूरगेषु च ।रत्नभूतानि भूतानि तानि मय्येव शोभने ॥ ५.१११॥ स्त्रीरत्नभूतां त्वां देवि लोके मन्यामहे वयम् ।सा त्वमस्मानुपागच्छ यतो रत्नभुजो वयम् ॥ ५.११२॥ मां वा ममानुजं वापि निशुम्भमुरुविक्रमम् ।भज त्वं चञ्चलापाङ्गि रत्नभूतासि वै यतः ॥ ५.११३॥ परमैश्वर्यमतुलं प्राप्स्यसे मत्परिग्रहात् ।एतद्बुद्ध्या समालोच्य मत्परिग्रहतां व्रज ॥ ५.११४॥ ऋषिरुवाच ॥ ५.११५॥ इत्युक्ता सा तदा देवी गम्भीरान्तःस्मिता जगौ ।दुर्गा भगवती भद्रा ययेदं धार्यते जगत् ॥ ५.११६॥ देव्युवाच ॥ ५.११७॥ सत्यमुक्तं त्वया नात्र मिथ्या किञ्चित्त्वयोदितम् ।त्रैलोक्याधिपतिः शुम्भो निशुम्भश्चापि तादृशः ॥ ५.११८॥ किं त्वत्र यत्प्रतिज्ञातं मिथ्या तत्क्रियते कथम् ।श्रूयतामल्पबुद्धित्वात्प्रतिज्ञा या कृता पुरा ॥ ५.११९॥ यो मां जयति सङ्ग्रामे यो मे दर्पं व्यपोहति ।यो मे प्रतिबलो लोके स मे भर्ता भविष्यति ॥ ५.१२०॥ तदागच्छतु शुम्भोऽत्र निशुम्भो वा महाबलः ।मां जित्वा किं चिरेणात्र पाणिं गृह्णातु मे लघु ॥ ५.१२१॥ दूत उवाच ॥ ५.१२२॥ अवलिप्तासि मैवं त्वं देवि ब्रूहि ममाग्रतः ।त्रैलोक्ये कः पुमांस्तिष्ठेदग्रे शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ५.१२३॥ अन्येषामपि दैत्यानां सर्वे देवा न वै युधि ।तिष्ठन्ति सम्मुखे देवि किं पुनः स्त्री त्वमेकिका ॥ ५.१२४॥ इन्द्राद्याः सकला देवास्तस्थुर्येषां न संयुगे ।शुम्भादीनां कथं तेषां स्त्री प्रयास्यसि सम्मुखम् ॥ ५.१२५॥ सा त्वं गच्छ मयैवोक्ता पार्श्वं शुम्भनिशुम्भयोः ।केशाकर्षणनिर्धूतगौरवा मा गमिष्यसि ॥ ५.१२६॥ देव्युवाच ॥ ५.१२७॥ एवमेतद् बली शुम्भो निशुम्भश्चापितादृशः ।किं करोमि प्रतिज्ञा मे यदनालोचिता पुरा ॥ ५.१२८॥ स त्वं गच्छ मयोक्तं ते यदेतत्सर्वमादृतः ।तदाचक्ष्वासुरेन्द्राय स च युक्तं करोतु यत् ॥ ५.१२९॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येदेव्या दूतसंवादो नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५॥ उवाच ९, त्रिपान्मन्त्राः ६६, श्लोकाः ५४, एवमादितः ॥ ३८८॥
॥ ६. शुम्भनिशुम्भसेनानीधूम्रलोचनवधो नाम षष्ठोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ नागाधीश्वरविष्टरां फणिफणोत्तंसोरु रत्नावली- भास्वद्देहलतां दिवाकरनिभां नेत्रत्रयोद्भासिताम् ।मालाकुम्भकपालनीरजकरां चन्द्रार्धचूडां परां सर्वज्ञेश्वरभैरवाङ्गनिलयां पद्मावतीं चिन्तये ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ ६.१॥ इत्याकर्ण्य वचो देव्याः स दूतोऽमर्षपूरितः ।समाचष्ट समागम्य दैत्यराजाय विस्तरात् ॥ ६.२॥ तस्य दूतस्य तद्वाक्यमाकर्ण्यासुरराट् ततः ।सक्रोधः प्राह दैत्यानामधिपं धूम्रलोचनम् ॥ ६.३॥ हे धूम्रलोचनाशु त्वं स्वसैन्यपरिवारितः ।तामानय बलाद्दुष्टां केशाकर्षणविह्वलाम् ॥ ६.४॥ तत्परित्राणदः कश्चिद्यदि वोत्तिष्ठतेऽपरः ।स हन्तव्योऽमरो वापि यक्षो गन्धर्व एव वा ॥ ६.५॥ ऋषिरुवाच ॥ ६.६॥ तेनाज्ञप्तस्ततः शीघ्रं स दैत्यो धूम्रलोचनः ।वृतः षष्ट्या सहस्राणामसुराणां द्रुतं ययौ ॥ ६.७॥ स दृष्ट्वा तां ततो देवीं तुहिनाचलसंस्थिताम् ।जगादोच्चैः प्रयाहीति मूलं शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ६.८॥ न चेत्प्रीत्याद्य भवती मद्भर्तारमुपैष्यति ।ततो बलान्नयाम्येष केशाकर्षणविह्वलाम् ॥ ६.९॥ देव्युवाच ॥ ६.१०॥ दैत्येश्वरेण प्रहितो बलवान्बलसंवृतः ।बलान्नयसि मामेवं ततः किं ते करोम्यहम् ॥ ६.११॥ ऋषिरुवाच ॥ ६.१२॥ इत्युक्तः सोऽभ्यधावत्तामसुरो धूम्रलोचनः ।हुङ्कारेणैव तं भस्म सा चकाराम्बिका तदा ॥ ६.१३॥ अथ क्रुद्धं महासैन्यमसुराणां तथाम्बिका ।ववर्ष सायकैस्तीक्ष्णैस्तथा शक्तिपरश्वधैः ॥ ६.१४॥ ततो धुतसटः कोपात्कृत्वा नादं सुभैरवम् ।पपातासुरसेनायां सिंहो देव्याः स्ववाहनः ॥ ६.१५॥ कांश्चित्करप्रहारेण दैत्यानास्येन चापरान् ।आक्रान्त्या चाधरेणान्यान् जघान स महासुरान् ॥ ६.१६॥ केषाञ्चित्पाटयामास नखैः कोष्ठानि केसरी ।तथा तलप्रहारेण शिरांसि कृतवान्पृथक् ॥ ६.१७॥ विच्छिन्नबाहुशिरसः कृतास्तेन तथापरे ।पपौ च रुधिरं कोष्ठादन्येषां धुतकेसरः ॥ ६.१८॥ क्षणेन तद्बलं सर्वं क्षयं नीतं महात्मना ।तेन केसरिणा देव्या वाहनेनातिकोपिना ॥ ६.१९॥ श्रुत्वा तमसुरं देव्या निहतं धूम्रलोचनम् ।बलं च क्षयितं कृत्स्नं देवीकेसरिणा ततः ॥ ६.२०॥ चुकोप दैत्याधिपतिः शुम्भः प्रस्फुरिताधरः ।आज्ञापयामास च तौ चण्डमुण्डौ महासुरौ ॥ ६.२१॥ हे चण्ड हे मुण्ड बलैर्बहुभिः परिवारितौ ।तत्र गच्छत गत्वा च सा समानीयतां लघु ॥ ६.२२॥ केशेष्वाकृष्य बद्ध्वा वा यदि वः संशयो युधि ।तदाशेषायुधैः सर्वैरसुरैर्विनिहन्यताम् ॥ ६.२३॥ तस्यां हतायां दुष्टायां सिंहे च विनिपातिते ।शीघ्रमागम्यतां बद्ध्वा गृहीत्वा तामथाम्बिकाम् ॥ ६.२४॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येशुम्भनिशुम्भसेनानीधूम्रलोचनवधो नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ ६॥ उवाच ४, श्लोकाः २४, एवमादितः ॥ ४१२॥
॥ ७. चण्डमुण्डवधो नाम सप्तमोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ ध्यायेयं रत्नपीठे शुककलपठितं शृण्वतीं श्यामलाङ्गीं न्यस्तैकांघ्रिं सरोजे शशिशकलधरां वल्लकीं वादयन्तीम् ।कल्हाराबद्धमालां नियमितविलसच्चोलिकां रत्नवस्त्रां मातङ्गी शङ्कपात्रां मधुरमधुमदां चित्रकोद्भासिभालाम् ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ ७.१॥ आज्ञप्तास्ते ततो दैत्याश्चण्डमुण्डपुरोगमाः ।चतुरङ्गबलोपेता ययुरभ्युद्यतायुधाः ॥ ७.२॥ ददृशुस्ते ततो देवीमीषद्धासां व्यवस्थिताम् ।सिंहस्योपरि शैलेन्द्रशृङ्गे महति काञ्चने ॥ ७.३॥ ते दृष्ट्वा तां समादातुमुद्यमं चक्रुरुद्यताः ।आकृष्टचापासिधरास्तथान्ये तत्समीपगाः ॥ ७.४॥ ततः कोपं चकारोच्चैरम्बिका तानरीन्प्रति ।कोपेन चास्या वदनं मषीवर्णमभूत्तदा ॥ ७.५॥ भ्रुकुटीकुटिलात्तस्या ललाटफलकाद्द्रुतम् ।काली करालवदना विनिष्क्रान्तासिपाशिनी ॥ ७.६॥ विचित्रखट्वाङ्गधरा नरमालाविभूषणा ।द्वीपिचर्मपरीधाना शुष्कमांसातिभैरवा ॥ ७.७॥ अतिविस्तारवदना जिह्वाललनभीषणा ।निमग्नारक्तनयना नादापूरितदिङ्मुखा ॥ ७.८॥ सा वेगेनाभिपतिता घातयन्ती महासुरान् ।सैन्ये तत्र सुरारीणामभक्षयत तद्बलम् ॥ ७.९॥ पार्ष्णिग्राहाङ्कुशग्राहयोधघण्टासमन्वितान् ।समादायैकहस्तेन मुखे चिक्षेप वारणान् ॥ ७.१०॥ तथैव योधं तुरगै रथं सारथिना सह ।निक्षिप्य वक्त्रे दशनैश्चर्वयन्त्यतिभैरवम् ॥ ७.११॥ एकं जग्राह केशेषु ग्रीवायामथ चापरम् ।पादेनाक्रम्य चैवान्यमुरसान्यमपोथयत् ॥ ७.१२॥ तैर्मुक्तानि च शस्त्राणि महास्त्राणि तथासुरैः ।मुखेन जग्राह रुषा दशनैर्मथितान्यपि ॥ ७.१३॥ बलिनां तद्बलं सर्वमसुराणां दुरात्मनाम् ।ममर्दाभक्षयच्चान्यानन्यांश्चाताडयत्तदा ॥ ७.१४॥ असिना निहताः केचित्केचित्खट्वाङ्गताडिताः ।जग्मुर्विनाशमसुरा दन्ताग्राभिहतास्तथा ॥ ७.१५॥ क्षणेन तद्बलं सर्वमसुराणां निपातितम् ।दृष्ट्वा चण्डोऽभिदुद्राव तां कालीमतिभीषणाम् ॥ ७.१६॥ शरवर्षैर्महाभीमैर्भीमाक्षीं तां महासुरः ।छादयामास चक्रैश्च मुण्डः क्षिप्तैः सहस्रशः ॥ ७.१७॥ तानि चक्राण्यनेकानि विशमानानि तन्मुखम् ।बभुर्यथार्कबिम्बानि सुबहूनि घनोदरम् ॥ ७.१८॥ ततो जहासातिरुषा भीमं भैरवनादिनी ।काली करालवदना दुर्दर्शदशनोज्ज्वला ॥ ७.१९॥ उत्थाय च महासिंहं देवी चण्डमधावत ।गृहीत्वा चास्य केशेषु शिरस्तेनासिनाच्छिनत् ॥ ७.२०॥ अथ मुण्डोऽभ्यधावत्तां दृष्ट्वा चण्डं निपातितम् ।तमप्यपातयद्भूमौ सा खड्गाभिहतं रुषा ॥ ७.२१॥ हतशेषं ततः सैन्यं दृष्ट्वा चण्डं निपातितम् ।मुण्डं च सुमहावीर्यं दिशो भेजे भयातुरम् ॥ ७.२२॥ शिरश्चण्डस्य काली च गृहीत्वा मुण्डमेव च ।प्राह प्रचण्डाट्टहासमिश्रमभ्येत्य चण्डिकाम् ॥ ७.२३॥ मया तवात्रोपहृतौ चण्डमुण्डौ महापशू ।युद्धयज्ञे स्वयं शुम्भं निशुम्भं च हनिष्यसि ॥ ७.२४॥ ऋषिरुवाच ॥ ७.२५॥ तावानीतौ ततो दृष्ट्वा चण्डमुण्डौ महासुरौ ।उवाच कालीं कल्याणी ललितं चण्डिका वचः ॥ ७.२६॥ यस्माच्चण्डं च मुण्डं च गृहीत्वा त्वमुपागता ।चामुण्डेति ततो लोके ख्याता देवी भविष्यसि ॥ ७.२७॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येचण्डमुण्डवधो नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ ७॥ उवाच २, श्लोकाः २५, एवमादितः ॥ ४३९॥
॥ ८. रक्तबीजवधो नामाष्टमोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ अरुणां करुणातरङ्गिताक्षीं धृतपाशाङ्कुशबाणाचापहस्ताम् ।अणिमादिभिरावृतां मयूखै- रहमित्येव विभावये भवानीम् ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ ८.१॥ चण्डे च निहते दैत्ये मुण्डे च विनिपातिते ।बहुलेषु च सैन्येषु क्षयितेष्वसुरेश्वरः ॥ ८.२॥ ततः कोपपराधीनचेताः शुम्भः प्रतापवान् ।उद्योगं सर्वसैन्यानां दैत्यानामादिदेश ह ॥ ८.३॥ अद्य सर्वबलैर्दैत्याः षडशीतिरुदायुधाः ।कम्बूनां चतुरशीतिर्निर्यान्तु स्वबलैर्वृताः ॥ ८.४॥ कोटिवीर्याणि पञ्चाशदसुराणां कुलानि वै ।शतं कुलानि धौम्राणां निर्गच्छन्तु ममाज्ञया ॥ ८.५॥ कालका दौर्हृदा मौर्वाः कालिकेयास्तथासुराः ।युद्धाय सज्जा निर्यान्तु आज्ञया त्वरिता मम ॥ ८.६॥ इत्याज्ञाप्यासुरपतिः शुम्भो भैरवशासनः ।निर्जगाम महासैन्यसहस्रैर्बहुभिर्वृतः ॥ ८.७॥ आयान्तं चण्डिका दृष्ट्वा तत्सैन्यमतिभीषणम् ।ज्यास्वनैः पूरयामास धरणीगगनान्तरम् ॥ ८.८॥ ततः सिंहो महानादमतीव कृतवान्नृप ।घण्टास्वनेन तान्नादानम्बिका चोपबृंहयत् ॥ ८.९॥ धनुर्ज्यासिंहघण्टानां नादापूरितदिङ्मुखा ।निनादैर्भीषणैः काली जिग्ये विस्तारितानना ॥ ८.१०॥ तं निनादमुपश्रुत्य दैत्यसैन्यैश्चतुर्दिशम् ।देवी सिंहस्तथा काली सरोषैः परिवारिताः ॥ ८.११॥ एतस्मिन्नन्तरे भूप विनाशाय सुरद्विषाम् ।भवायामरसिंहानामतिवीर्यबलान्विताः ॥ ८.१२॥ ब्रह्मेशगुहविष्णूनां तथेन्द्रस्य च शक्तयः ।शरीरेभ्यो विनिष्क्रम्य तद्रूपैश्चण्डिकां ययुः ॥ ८.१३॥ यस्य देवस्य यद्रूपं यथा भूषणवाहनम् ।तद्वदेव हि तच्छक्तिरसुरान्योद्धुमाययौ ॥ ८.१४॥ हंसयुक्तविमानाग्रे साक्षसूत्रकमण्डलुः ।आयाता ब्रह्मणः शक्तिर्ब्रह्माणीत्यभिधीयते ॥ ८.१५॥ माहेश्वरी वृषारूढा त्रिशूलवरधारिणी ।महाहिवलया प्राप्ता चन्द्ररेखाविभूषणा ॥ ८.१६॥ कौमारी शक्तिहस्ता च मयूरवरवाहना ।योद्धुमभ्याययौ दैत्यानम्बिका गुहरूपिणी ॥ ८.१७॥ तथैव वैष्णवी शक्तिर्गरुडोपरि संस्थिता ।शङ्खचक्रगदाशार्ङ्गखड्गहस्ताभ्युपाययौ ॥ ८.१८॥ यज्ञवाराहमतुलं रूपं या बिभ्रतो हरेः ।शक्तिः साप्याययौ तत्र वाराहीं बिभ्रती तनुम् ॥ ८.१९॥ नारसिंही नृसिंहस्य बिभ्रती सदृशं वपुः ।प्राप्ता तत्र सटाक्षेपक्षिप्तनक्षत्रसंहतिः ॥ ८.२०॥ वज्रहस्ता तथैवैन्द्री गजराजोपरि स्थिता ।प्राप्ता सहस्रनयना यथा शक्रस्तथैव सा ॥ ८.२१॥ ततः परिवृतस्ताभिरीशानो देवशक्तिभिः ।हन्यन्तामसुराः शीघ्रं मम प्रीत्याह चण्डिकाम् ॥ ८.२२॥ ततो देवीशरीरात्तु विनिष्क्रान्तातिभीषणा ।चण्डिका शक्तिरत्युग्रा शिवाशतनिनादिनी ॥ ८.२३॥ सा चाह धूम्रजटिलमीशानमपराजिता ।दूत त्वं गच्छ भगवन् पार्श्वं शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ८.२४॥ ब्रूहि शुम्भं निशुम्भं च दानवावतिगर्वितौ ।ये चान्ये दानवास्तत्र युद्धाय समुपस्थिताः ॥ ८.२५॥ त्रैलोक्यमिन्द्रो लभतां देवाः सन्तु हविर्भुजः ।यूयं प्रयात पातालं यदि जीवितुमिच्छथ ॥ ८.२६॥ बलावलेपादथ चेद्भवन्तो युद्धकाङ्क्षिणः ।तदागच्छत तृप्यन्तु मच्छिवाः पिशितेन वः ॥ ८.२७॥ यतो नियुक्तो दौत्येन तया देव्या शिवः स्वयम् ।शिवदूतीति लोकेऽस्मिंस्ततः सा ख्यातिमागता ॥ ८.२८॥ तेऽपि श्रुत्वा वचो देव्याः शर्वाख्यातं महासुराः ।अमर्षापूरिता जग्मुर्यत्र कात्यायनी स्थिता ॥ ८.२९॥ ततः प्रथममेवाग्रे शरशक्त्यृष्टिवृष्टिभिः ।ववर्षुरुद्धतामर्षास्तां देवीममरारयः ॥ ८.३०॥ सा च तान् प्रहितान् बाणाञ्छूलशक्तिपरश्वधान् ।चिच्छेद लीलयाध्मातधनुर्मुक्तैर्महेषुभिः ॥ ८.३१॥ तस्याग्रतस्तथा काली शूलपातविदारितान् ।खट्वाङ्गपोथितांश्चारीन्कुर्वती व्यचरत्तदा ॥ ८.३२॥ कमण्डलुजलाक्षेपहतवीर्यान् हतौजसः ।ब्रह्माणी चाकरोच्छत्रून्येन येन स्म धावति ॥ ८.३३॥ माहेश्वरी त्रिशूलेन तथा चक्रेण वैष्णवी ।दैत्याञ्जघान कौमारी तथा शक्त्यातिकोपना ॥ ८.३४॥ ऐन्द्री कुलिशपातेन शतशो दैत्यदानवाः ।पेतुर्विदारिताः पृथ्व्यां रुधिरौघप्रवर्षिणः ॥ ८.३५॥ तुण्डप्रहारविध्वस्ता दंष्ट्राग्रक्षतवक्षसः ।वाराहमूर्त्या न्यपतंश्चक्रेण च विदारिताः ॥ ८.३६॥ नखैर्विदारितांश्चान्यान् भक्षयन्ती महासुरान् ।नारसिंही चचाराजौ नादापूर्णदिगम्बरा ॥ ८.३७॥ चण्डाट्टहासैरसुराः शिवदूत्यभिदूषिताः ।पेतुः पृथिव्यां पतितांस्तांश्चखादाथ सा तदा ॥ ८.३८॥ इति मातृगणं क्रुद्धं मर्दयन्तं महासुरान् ।दृष्ट्वाभ्युपायैर्विविधैर्नेशुर्देवारिसैनिकाः ॥ ८.३९॥ पलायनपरान्दृष्ट्वा दैत्यान्मातृगणार्दितान् ।योद्धुमभ्याययौ क्रुद्धो रक्तबीजो महासुरः ॥ ८.४०॥ रक्तबिन्दुर्यदा भूमौ पतत्यस्य शरीरतः ।समुत्पतति मेदिन्यां तत्प्रमाणो महासुरः ॥ ८.४१॥ युयुधे स गदापाणिरिन्द्रशक्त्या महासुरः ।ततश्चैन्द्री स्ववज्रेण रक्तबीजमताडयत् ॥ ८.४२॥ कुलिशेनाहतस्याशु बहु सुस्राव शोणितम् ।समुत्तस्थुस्ततो योधास्तद्रूपास्तत्पराक्रमाः ॥ ८.४३॥ यावन्तः पतितास्तस्य शरीराद्रक्तबिन्दवः ।तावन्तः पुरुषा जातास्तद्वीर्यबलविक्रमाः ॥ ८.४४॥ ते चापि युयुधुस्तत्र पुरुषा रक्तसम्भवाः ।समं मातृभिरत्युग्रशस्त्रपातातिभीषणम् ॥ ८.४५॥ पुनश्च वज्रपातेन क्षतमस्य शिरो यदा ।ववाह रक्तं पुरुषास्ततो जाताः सहस्रशः ॥ ८.४६॥ वैष्णवी समरे चैनं चक्रेणाभिजघान ह ।गदया ताडयामास ऐन्द्री तमसुरेश्वरम् ॥ ८.४७॥ वैष्णवीचक्रभिन्नस्य रुधिरस्रावसम्भवैः ।सहस्रशो जगद्व्याप्तं तत्प्रमाणैर्महासुरैः ॥ ८.४८॥ शक्त्या जघान कौमारी वाराही च तथासिना ।माहेश्वरी त्रिशूलेन रक्तबीजं महासुरम् ॥ ८.४९॥ स चापि गदया दैत्यः सर्वा एवाहनत् पृथक् ।मातॄः कोपसमाविष्टो रक्तबीजो महासुरः ॥ ८.५०॥ तस्याहतस्य बहुधा शक्तिशूलादिभिर्भुवि ।पपात यो वै रक्तौघस्तेनासञ्छतशोऽसुराः ॥ ८.५१॥ तैश्चासुरासृक्सम्भूतैरसुरैः सकलं जगत् ।व्याप्तमासीत्ततो देवा भयमाजग्मुरुत्तमम् ॥ ८.५२॥ तान् विषण्णान् सुरान् दृष्ट्वा चण्डिका प्राहसत्वरम् ।उवाच कालीं चामुण्डे विस्तीर्णं वदनं कुरु ॥ ८.५३॥ मच्छस्त्रपातसम्भूतान् रक्तबिन्दून् महासुरान् ।रक्तबिन्दोः प्रतीच्छ त्वं वक्त्रेणानेन वेगिना ॥ ८.५४॥ भक्षयन्ती चर रणे तदुत्पन्नान्महासुरान् ।एवमेष क्षयं दैत्यः क्षेणरक्तो गमिष्यति ॥ ८.५५॥ भक्ष्यमाणास्त्वया चोग्रा न चोत्पत्स्यन्ति चापरे ।इत्युक्त्वा तां ततो देवी शूलेनाभिजघान तम् ॥ ८.५६॥ मुखेन काली जगृहे रक्तबीजस्य शोणितम् ।ततोऽसावाजघानाथ गदया तत्र चण्डिकाम् ॥ ८.५७॥ न चास्या वेदनां चक्रे गदापातोऽल्पिकामपि ।तस्याहतस्य देहात्तु बहु सुस्राव शोणितम् ॥ ८.५८॥ यतस्ततस्तद्वक्त्रेण चामुण्डा सम्प्रतीच्छति ।मुखे समुद्गता येऽस्या रक्तपातान्महासुराः ॥ ८.५९॥ तांश्चखादाथ चामुण्डा पपौ तस्य च शोणितम् ।देवी शूलेन वज्रेण बाणैरसिभिरृष्टिभिः ॥ ८.६०॥ जघान रक्तबीजं तं चामुण्डापीतशोणितम् ।स पपात महीपृष्ठे शस्त्रसङ्घसमाहतः ॥ ८.६१॥ नीरक्तश्च महीपाल रक्तबीजो महासुरः ।ततस्ते हर्षमतुलमवापुस्त्रिदशा नृप ॥ ८.६२॥ तेषां मातृगणो जातो ननर्तासृङ्मदोद्धतः ॥ ८.६३॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येरक्तबीजवधो नामाष्टमोऽध्यायः ॥ ८॥ उवाच १, अर्धश्लोकः १, श्लोकाः ६१, एवमादितः ॥ ५०२॥
॥ ९. निशुम्भवधो नाम नवमोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ बन्धूककाञ्चननिभं रुचिराक्षमालां पाशाङ्कुशौ च वरदां निजबाहुदण्डैः ।बिभ्राणमिन्दुशकलाभरणं त्रिनेत्र- मर्धांबिकेशमनिशं वपुराश्रयामि ॥ ॐ राजोवाच ॥ ९.१॥ विचित्रमिदमाख्यातं भगवन् भवता मम ।देव्याश्चरितमाहात्म्यं रक्तबीजवधाश्रितम् ॥ ९.२॥ भूयश्चेच्छाम्यहं श्रोतुं रक्तबीजे निपातिते ।चकार शुम्भो यत्कर्म निशुम्भश्चातिकोपनः ॥ ९.३॥ ऋषिरुवाच ॥ ९.४॥ चकार कोपमतुलं रक्तबीजे निपातिते ।शुम्भासुरो निशुम्भश्च हतेष्वन्येषु चाहवे ॥ ९.५॥ हन्यमानं महासैन्यं विलोक्यामर्षमुद्वहन् ।अभ्यधावन्निशुम्भोऽथ मुख्ययासुरसेनया ॥ ९.६॥ तस्याग्रतस्तथा पृष्ठे पार्श्वयोश्च महासुराः ।सन्दष्टौष्ठपुटाः क्रुद्धा हन्तुं देवीमुपाययुः ॥ ९.७॥ आजगाम महावीर्यः शुम्भोऽपि स्वबलैर्वृतः ।निहन्तुं चण्डिकां कोपात्कृत्वा युद्धं तु मातृभिः ॥ ९.८॥ ततो युद्धमतीवासीद्देव्या शुम्भनिशुम्भयोः ।शरवर्षमतीवोग्रं मेघयोरिव वर्षतोः ॥ ९.९॥ चिच्छेदास्ताञ्छरांस्ताभ्यां चण्डिका स्वशरोत्करैः ।ताडयामास चाङ्गेषु शस्त्रौघैरसुरेश्वरौ ॥ ९.१०॥ निशुम्भो निशितं खड्गं चर्म चादाय सुप्रभम् ।अताडयन्मूर्ध्नि सिंहं देव्या वाहनमुत्तमम् ॥ ९.११॥ ताडिते वाहने देवी क्षुरप्रेणासिमुत्तमम् ।निशुम्भस्याशु चिच्छेद चर्म चाप्यष्टचन्द्रकम् ॥ ९.१२॥ छिन्ने चर्मणि खड्गे च शक्तिं चिक्षेप सोऽसुरः ।तामप्यस्य द्विधा चक्रे चक्रेणाभिमुखागताम् ॥ ९.१३॥ कोपाध्मातो निशुम्भोऽथ शूलं जग्राह दानवः ।आयातं मुष्टिपातेन देवी तच्चाप्यचूर्णयत् ॥ ९.१४॥ आविद्याथ गदां सोऽपि चिक्षेप चण्डिकां प्रति ।सापि देव्यास् त्रिशूलेन भिन्ना भस्मत्वमागता ॥ ९.१५॥ ततः परशुहस्तं तमायान्तं दैत्यपुङ्गवम् ।आहत्य देवी बाणौघैरपातयत भूतले ॥ ९.१६॥ तस्मिन्निपतिते भूमौ निशुम्भे भीमविक्रमे ।भ्रातर्यतीव सङ्क्रुद्धः प्रययौ हन्तुमम्बिकाम् ॥ ९.१७॥ स रथस्थस्तथात्युच्चैर्गृहीतपरमायुधैः ।भुजैरष्टाभिरतुलैर्व्याप्याशेषं बभौ नभः ॥ ९.१८॥ तमायान्तं समालोक्य देवी शङ्खमवादयत् ।ज्याशब्दं चापि धनुषश्चकारातीव दुःसहम् ॥ ९.१९॥ पूरयामास ककुभो निजघण्टास्वनेन च ।समस्तदैत्यसैन्यानां तेजोवधविधायिना ॥ ९.२०॥ ततः सिंहो महानादैस्त्याजितेभमहामदैः ।पूरयामास गगनं गां तथैव दिशो दश ॥ ९.२१॥ ततः काली समुत्पत्य गगनं क्ष्मामताडयत् ।कराभ्यां तन्निनादेन प्राक्स्वनास्ते तिरोहिताः ॥ ९.२२॥ अट्टाट्टहासमशिवं शिवदूती चकार ह ।वैः शब्दैरसुरास्त्रेसुः शुम्भः कोपं परं ययौ ॥ ९.२३॥ दुरात्मंस्तिष्ठ तिष्ठेति व्याजहाराम्बिका यदा ।तदा जयेत्यभिहितं देवैराकाशसंस्थितैः ॥ ९.२४॥ शुम्भेनागत्य या शक्तिर्मुक्ता ज्वालातिभीषणा ।आयान्ती वह्निकूटाभा सा निरस्ता महोल्कया ॥ ९.२५॥ सिंहनादेन शुम्भस्य व्याप्तं लोकत्रयान्तरम् ।निर्घातनिःस्वनो घोरो जितवानवनीपते ॥ ९.२६॥ शुम्भमुक्ताञ्छरान्देवी शुम्भस्तत्प्रहिताञ्छरान् ।चिच्छेद स्वशरैरुग्रैः शतशोऽथ सहस्रशः ॥ ९.२७॥ ततः सा चण्डिका क्रुद्धा शूलेनाभिजघान तम् ।स तदाभिहतो भूमौ मूर्च्छितो निपपात ह ॥ ९.२८॥ ततो निशुम्भः सम्प्राप्य चेतनामात्तकार्मुकः ।आजघान शरैर्देवीं कालीं केसरिणं तथा ॥ ९.२९॥ पुनश्च कृत्वा बाहूनामयुतं दनुजेश्वरः ।चक्रायुधेन दितिजश्छादयामास चण्डिकाम् ॥ ९.३०॥ ततो भगवती क्रुद्धा दुर्गा दुर्गार्तिनाशिनी ।चिच्छेद देवी चक्राणि स्वशरैः सायकांश्च तान् ॥ ९.३१॥ ततो निशुम्भो वेगेन गदामादाय चण्डिकाम् ।अभ्यधावत वै हन्तुं दैत्यसैन्यसमावृतः ॥ ९.३२॥ तस्यापतत एवाशु गदां चिच्छेद चण्डिका ।खड्गेन शितधारेण स च शूलं समाददे ॥ ९.३३॥ शूलहस्तं समायान्तं निशुम्भममरार्दनम् ।हृदि विव्याध शूलेन वेगाविद्धेन चण्डिका ॥ ९.३४॥ भिन्नस्य तस्य शूलेन हृदयान्निःसृतोऽपरः ।महाबलो महावीर्यस्तिष्ठेति पुरुषो वदन् ॥ ९.३५॥ तस्य निष्क्रामतो देवी प्रहस्य स्वनवत्ततः ।शिरश्चिच्छेद खड्गेन ततोऽसावपतद्भुवि ॥ ९.३६॥ ततः सिंहश्चखादोग्रदंष्ट्राक्षुण्णशिरोधरान् ।असुरांस्तांस्तथा काली शिवदूती तथापरान् ॥ ९.३७॥ कौमारीशक्तिनिर्भिन्नाः केचिन्नेशुर्महासुराः ।ब्रह्माणीमन्त्रपूतेन तोयेनान्ये निराकृताः ॥ ९.३८॥ माहेश्वरीत्रिशूलेन भिन्नाः पेतुस्तथापरे ।वाराहीतुण्डघातेन केचिच्चूर्णीकृता भुवि ॥ ९.३९॥ खण्डं खण्डं च चक्रेण वैष्णव्या दानवाः कृताः ।वज्रेण चैन्द्रीहस्ताग्रविमुक्तेन तथापरे ॥ ९.४०॥ केचिद्विनेशुरसुराः केचिन्नष्टा महाहवात् ।भक्षिताश्चापरे कालीशिवदूतीमृगाधिपैः ॥ ९.४१॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येनिशुम्भवधो नाम नवमोऽध्यायः ॥ ९॥ उवाच २, अर्धश्लोकाः ३९, श्लोकाः ४१, एवमादितः ॥ ५४३॥
॥ १०. शुम्भवधो नाम दशमोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ उत्तप्तहेमरुचिरां रविचन्द्रवह्नि- नेत्रां धनुश्शरयुताङ्कुशपाशशूलम् ।रम्यैर्भुजैश्च दधतीं शिवशक्तिरूपां कामेश्वरीं हृदि भजामि धृतेन्दुलेखाम् ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ १०.१॥ निशुम्भं निहतं दृष्ट्वा भ्रातरं प्राणसम्मितम् ।हन्यमानं बलं चैव शुम्भः क्रुद्धोऽब्रवीद्वचः ॥ १०.२॥ बलावलेपदुष्टे त्वं मा दुर्गे गर्वमावह ।अन्यासां बलमाश्रित्य युद्ध्यसे चातिमानिनी ॥ १०.३॥ देव्युवाच ॥ १०.४॥ एकैवाहं जगत्यत्र द्वितीया का ममापरा ।पश्यैता दुष्ट मय्येव विशन्त्यो मद्विभूतयः ॥ १०.५॥ ततः समस्तास्ता देव्यो ब्रह्माणीप्रमुखा लयम् ।तस्या देव्यास्तनौ जग्मुरेकैवासीत्तदाम्बिका ॥ १०.६॥ देव्युवाच ॥ १०.७॥ अहं विभूत्या बहुभिरिह रूपैर्यदास्थिता ।तत्संहृतं मयैकैव तिष्ठाम्याजौ स्थिरो भव ॥ १०.८॥ ऋषिरुवाच ॥ १०.९॥ ततः प्रववृते युद्धं देव्याः शुम्भस्य चोभयोः ।पश्यतां सर्वदेवानामसुराणां च दारुणम् ॥ १०.१०॥ शरवर्षैः शितैः शस्त्रैस्तथा चास्त्रैः सुदारुणैः ।तयोर्युद्धमभूद्भूयः सर्वलोकभयङ्करम् ॥ १०.११॥ दिव्यान्यस्त्राणि शतशो मुमुचे यान्यथाम्बिका ।बभञ्ज तानि दैत्येन्द्रस्तत्प्रतीघातकर्तृभिः ॥ १०.१२॥ मुक्तानि तेन चास्त्राणि दिव्यानि परमेश्वरी ।बभञ्ज लीलयैवोग्रहुङ्कारोच्चारणादिभिः ॥ १०.१३॥ ततः शरशतैर्देवीमाच्छादयत सोऽसुरः ।सापि तत्कुपिता देवी धनुश्चिच्छेद चेषुभिः ॥ १०.१४॥ छिन्ने धनुषि दैत्येन्द्रस्तथा शक्तिमथाददे ।चिच्छेद देवी चक्रेण तामप्यस्य करे स्थिताम् ॥ १०.१५॥ ततः खड्गमुपादाय शतचन्द्रं च भानुमत् ।अभ्यधा वत तां देवीं दैत्यानामधिपेश्वरः ॥ १०.१६॥ तस्यापतत एवाशु खड्गं चिच्छेद चण्डिका ।धनुर्मुक्तैः शितैर्बाणैश्चर्म चार्ककरामलम् ।अश्वांश्च पातयामास रथं सारथिना सह ॥ १०.१७॥ हताश्वः स तदा दैत्यश्छिन्नधन्वा विसारथिः ।जग्राह मुद्गरं घोरमम्बिकानिधनोद्यतः ॥ १०.१८॥ चिच्छेदापततस्तस्य मुद्गरं निशितैः शरैः ।तथापि सोऽभ्यधावत्तां मुष्टिमुद्यम्य वेगवान् ॥ १०.१९॥ स मुष्टिं पातयामास हृदये दैत्यपुङ्गवः ।देव्यास्तं चापि सा देवी तलेनोरस्यताडयत् ॥ १०.२०॥ तलप्रहाराभिहतो निपपात महीतले ।स दैत्यराजः सहसा पुनरेव तथोत्थितः ॥ १०.२१॥ उत्पत्य च प्रगृह्योच्चैर्देवीं गगनमास्थितः ।तत्रापि सा निराधारा युयुधे तेन चण्डिका ॥ १०.२२॥ नियुद्धं खे तदा दैत्यश्चण्डिका च परस्परम् ।चक्रतुः प्रथमं सिद्धमुनिविस्मयकारकम् ॥ १०.२३॥ ततो नियुद्धं सुचिरं कृत्वा तेनाम्बिका सह ।उत्पाट्य भ्रामयामास चिक्षेप धरणीतले ॥ १०.२४॥ स क्षिप्तो धरणीं प्राप्य मुष्टिमुद्यम्य वेगवान् ।अभ्यधावत दुष्टात्मा चण्डिकानिधनेच्छया ॥ १०.२५॥ तमायान्तं ततो देवी सर्वदैत्यजनेश्वरम् ।जगत्यां पातयामास भित्त्वा शूलेन वक्षसि ॥ १०.२६॥ स गतासुः पपातोर्व्यां देवी शूलाग्रविक्षतः ।चालयन् सकलां पृथ्वीं साब्धिद्वीपां सपर्वताम् ॥ १०.२७॥ ततः प्रसन्नमखिलं हते तस्मिन् दुरात्मनि ।जगत्स्वास्थ्यमतीवाप निर्मलं चाभवन्नभः ॥ १०.२८॥ उत्पातमेघाः सोल्का ये प्रागासंस्ते शमं ययुः ।सरितो मार्गवाहिन्यस्तथासंस्तत्र पातिते ॥ १०.२९॥ ततो देवगणाः सर्वे हर्षनिर्भरमानसाः ।बभूवुर्निहते तस्मिन् गन्धर्वा ललितं जगुः ॥ १०.३०॥ अवादयंस्तथैवान्ये ननृतुश्चाप्सरोगणाः ।ववुः पुण्यास्तथा वाताः सुप्रभोऽभूद्दिवाकरः ॥ १०.३१॥ जज्वलुश्चाग्नयः शान्ताः शान्ता दिग्जनितस्वनाः ॥ १०.३२॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरेदेवीमाहात्म्ये शुम्भवधो नाम दशमोऽध्यायः ॥ १०॥
॥ ११. नारायणीस्तुतिर्नामैकादशोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ बालरविद्युतिमिन्दुकिरीटां तुङ्गकुचां नयनत्रययुक्ताम् ।स्मेरमुखीं वरदाङ्कुशपाशाभीतिकरां प्रभजे भुवनेशीम् ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ ११.१॥ देव्या हते तत्र महासुरेन्द्रे सेन्द्राः सुरा वह्निपुरोगमास्ताम् ।कात्यायनीं तुष्टुवुरिष्टलाभाद् विकाशिवक्त्राब्जविकाशिताशाः ॥ ११.२॥ देवि प्रपन्नार्तिहरे प्रसीद प्रसीद मातर्जगतोऽखिलस्य ।प्रसीद विश्वेश्वरि पाहि विश्वं त्वमीश्वरी देवि चराचरस्य ॥ ११.३॥ आधारभूता जगतस्त्वमेका महीस्वरूपेण यतः स्थितासि ।अपां स्वरूपस्थितया त्वयैत- दाप्यायते कृत्स्नमलङ्घ्यवीर्ये ॥ ११.४॥ त्वं वैष्णवीशक्तिरनन्तवीर्या विश्वस्य बीजं परमासि माया ।सम्मोहितं देवि समस्तमेतत् त्वं वै प्रसन्ना भुवि मुक्तिहेतुः ॥ ११.५॥ विद्याः समस्तास्तव देवि भेदाः स्त्रियः समस्ताः सकला जगत्सु ।त्वयैकया पूरितमम्बयैतत् का ते स्तुतिः स्तव्यपरापरोक्तिः ॥ ११.६॥ सर्वभूता यदा देवी भुक्तिमुक्तिप्रदायिनी ।त्वं स्तुता स्तुतये का वा भवन्तु परमोक्तयः ॥ ११.७॥ सर्वस्य बुद्धिरूपेण जनस्य हृदि संस्थिते ।स्वर्गापवर्गदे देवि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.८॥ कलाकाष्ठादिरूपेण परिणामप्रदायिनि ।विश्वस्योपरतौ शक्ते नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.९॥ सर्वमङ्गलमाङ्गल्ये शिवे सर्वार्थसाधिके ।शरण्ये त्र्यम्बके गौरि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१०॥ सृष्टिस्थितिविनाशानां शक्तिभूते सनातनि ।गुणाश्रये गुणमये नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.११॥ शरणागतदीनार्तपरित्राणपरायणे ।सर्वस्यार्तिहरे देवि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१२॥ हंसयुक्तविमानस्थे ब्रह्माणीरूपधारिणि ।कौशाम्भःक्षरिके देवि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१३॥ त्रिशूलचन्द्राहिधरे महावृषभवाहिनि ।माहेश्वरीस्वरूपेण नारायणि नमोऽस्तुते ॥ ११.१४॥ मयूरकुक्कुटवृते महाशक्तिधरेऽनघे ।कौमारीरूपसंस्थाने नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१५॥ शङ्खचक्रगदाशार्ङ्गगृहीतपरमायुधे ।प्रसीद वैष्णवीरूपे नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१६॥ गृहीतोग्रमहाचक्रे दंष्ट्रोद्धृतवसुन्धरे ।वराहरूपिणि शिवे नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१७॥ नृसिंहरूपेणोग्रेण हन्तुं दैत्यान् कृतोद्यमे ।त्रैलोक्यत्राणसहिते नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१८॥ किरीटिनि महावज्रे सहस्रनयनोज्ज्वले ।वृत्रप्राणहरे चैन्द्रि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.१९॥ शिवदूतीस्वरूपेण हतदैत्यमहाबले ।घोररूपे महारावे नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२०॥ दंष्ट्राकरालवदने शिरोमालाविभूषणे ।चामुण्डे मुण्डमथने नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२१॥ लक्ष्मि लज्जे महाविद्ये श्रद्धे पुष्टि स्वधे ध्रुवे ।महारात्रि महामाये नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२२॥ मेधे सरस्वति वरे भूति बाभ्रवि तामसि ।नियते त्वं प्रसीदेशे नारायणि नमोऽस्तुते ॥ ११.२३॥ सर्वस्वरूपे सर्वेशे सर्वशक्तिसमन्विते ।भयेभ्यस्त्राहि नो देवि दुर्गे देवि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२४॥ एतत्ते वदनं सौम्यं लोचनत्रयभूषितम् ।पातु नः सर्वभूतेभ्यः कात्यायनि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२५॥ ज्वालाकरालमत्युग्रमशेषासुरसूदनम् ।त्रिशूलं पातु नो भीतेर्भद्रकालि नमोऽस्तु ते ॥ ११.२६॥ हिनस्ति दैत्यतेजांसि स्वनेनापूर्य या जगत् ।सा घण्टा पातु नो देवि पापेभ्यो नः सुतानिव ॥ ११.२७॥ असुरासृग्वसापङ्कचर्चितस्ते करोज्ज्वलः ।शुभाय खड्गो भवतु चण्डिके त्वां नता वयम् ॥ ११.२८॥ रोगानशेषानपहंसि तुष्टा रुष्टा तु कामान् सकलानभीष्टान् ।त्वामाश्रितानां न विपन्नराणां त्वामाश्रिता ह्याश्रयतां प्रयान्ति ॥ ११.२९॥ एतत्कृतं यत्कदनं त्वयाद्य धर्मद्विषां देवि महासुराणाम् ।रूपैरनेकैर्बहुधात्ममूर्तिं कृत्वाम्बिके तत्प्रकरोति कान्या ॥ ११.३०॥ विद्यासु शास्त्रेषु विवेकदीपे- ष्वाद्येषु वाक्येषु च का त्वदन्या ।ममत्वगर्तेऽतिमहान्धकारे विभ्रामयत्येतदतीव विश्वम् ॥ ११.३१॥ रक्षांसि यत्रोग्रविषाश्च नागा यत्रारयो दस्युबलानि यत्र ।दावानलो यत्र तथाब्धिमध्ये तत्र स्थिता त्वं परिपासि विश्वम् ॥ ११.३२॥ विश्वेश्वरि त्वं परिपासि विश्वं विश्वात्मिका धारयसीह विश्वम् ।विश्वेशवन्द्या भवती भवन्ति विश्वाश्रया ये त्वयि भक्तिनम्राः ॥ ११.३३॥ देवि प्रसीद परिपालय नोऽरिभीते- र्नित्यं यथासुरवधादधुनैव सद्यः ।पापानि सर्वजगतां प्रशमं नयाशु उत्पातपाकजनितांश्च महोपसर्गान् ॥ ११.३४॥ प्रणतानां प्रसीद त्वं देवि विश्वार्तिहारिणि ।त्रैलोक्यवासिनामीड्ये लोकानां वरदा भव ॥ ११.३५॥ देव्युवाच ॥ ११.३६॥ वरदाहं सुरगणा वरं यन्मनसेच्छथ ।तं वृणुध्वं प्रयच्छामि जगतामुपकारकम् ॥ ११.३७॥ देवा ऊचुः ॥ ११.३८॥ सर्वाबाधाप्रशमनं त्रैलोक्यस्याखिलेश्वरि ।एवमेव त्वया कार्यमस्मद्वैरिविनाशनम् ॥ ११.३९॥ देव्युवाच ॥ ११.४०॥ वैवस्वतेऽन्तरे प्राप्ते अष्टाविंशतिमे युगे ।शुम्भो निशुम्भश्चैवान्यावुत्पत्स्येते महासुरौ ॥ ११.४१॥ नन्दगोपगृहे जाता यशोदागर्भसम्भवा ।ततस्तौ नाशयिष्यामि विन्ध्याचलनिवासिनी ॥ ११.४२॥ पुनरप्यतिरौद्रेण रूपेण पृथिवीतले ।अवतीर्य हनिष्यामि वैप्रचित्तांश्च दानवान् ॥ ११.४३॥ भक्षयन्त्याश्च तानुग्रान् वैप्रचित्तान् महासुरान् ।रक्ता दन्ता भविष्यन्ति दाडिमीकुसुमोपमाः ॥ ११.४४॥ ततो मां देवताः स्वर्गे मर्त्यलोके च मानवाः ।स्तुवन्तो व्याहरिष्यन्ति सततं रक्तदन्तिकाम् ॥ ११.४५॥ भूयश्च शतवार्षिक्यामनावृष्ट्यामनम्भसि ।मुनिभिः संस्मृता भूमौ सम्भविष्याम्ययोनिजा ॥ ११.४६॥ ततः शतेन नेत्राणां निरीक्षिष्याम्यहं मुनीन् ।कीर्तयिष्यन्ति मनुजाः शताक्षीमिति मां ततः ॥ ११.४७॥ ततोऽहमखिलं लोकमात्मदेहसमुद्भवैः ।भरिष्यामि सुराः शाकैरावृष्टेः प्राणधारकैः ॥ ११.४८॥ शाकम्भरीति विख्यातिं तदा यास्याम्यहं भुवि ।तत्रैव च वधिष्यामि दुर्गमाख्यं महासुरम् ॥ ११.४९॥ दुर्गादेवीति विख्यातं तन्मे नाम भविष्यति ।पुनश्चाहं यदा भीमं रूपं कृत्वा हिमाचले ॥ ११.५०॥ रक्षांसि भक्षयिष्यामि मुनीनां त्राणकारणात् ।तदा मां मुनयः सर्वे स्तोष्यन्त्यानम्रमूर्तयः ॥ ११.५१॥ भीमादेवीति विख्यातं तन्मे नाम भविष्यति ।यदारुणाख्यस्त्रैलोक्ये महाबाधां करिष्यति ॥ ११.५२॥ तदाहं भ्रामरं रूपं कृत्वासङ्ख्येयषट्पदम् ।त्रैलोक्यस्य हितार्थाय वधिष्यामि महासुरम् ॥ ११.५३॥ भ्रामरीति च मां लोकास्तदा स्तोष्यन्ति सर्वतः ।इत्थं यदा यदा बाधा दानवोत्था भविष्यति ॥ ११.५४॥ तदा तदावतीर्याहं करिष्याम्यरिसङ्क्षयम् ॥ ११.५५॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येनारायणीस्तुतिर्नामैकादशोऽध्यायः ॥ ११॥ उवाच ४, अर्धश्लोकः १, श्लोकाः ५०, एवमादितः ॥ ६३०॥
॥ १२. भगवती वाक्यं द्वादशोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ विद्युद्धामसमप्रभां मृगपतिस्कन्धस्थितां भीषणां कन्याभिः करवाळखेटविलसधस्ताभिरासेविताम् ।हस्तैश्चक्रगदासिखेटविशिखांश्चापं गुणं तर्जनीं बिभ्राणामनलात्मिकां शशिधरां दुर्गां त्रिनेत्रां भजे ॥ ॐ देव्युवाच ॥ १२.१॥ एभिः स्तवैश्च मां नित्यं स्तोष्यते यः समाहितः ।तस्याहं सकलां बाधां शमयिष्याम्यसंशयम् ॥ १२.२॥ मधुकैटभनाशं च महिषासुरघातनम् ।कीर्तयिष्यन्ति ये तद्वद्वधं शुम्भनिशुम्भयोः ॥ १२.३॥ अष्टम्यां च चतुर्दश्यां नवम्यां चैकचेतसः ।श्रोष्यन्ति चैव ये भक्त्या मम माहात्म्यमुत्तमम् ॥ १२.४॥ न तेषां दुष्कृतं किञ्चिद्दुष्कृतोत्था न चापदः ।भविष्यति न दारिद्र्यं न चैवेष्टवियोजनम् ॥ १२.५॥ शत्रुभ्यो न भयं तस्य दस्युतो वा न राजतः ।न शस्त्रानलतोयौघात् कदाचित् सम्भविष्यति ॥ १२.६॥ तस्मान्ममैतन्माहात्म्यं पठितव्यं समाहितैः ।श्रोतव्यं च सदा भक्त्या परं स्वस्त्ययनं महत् ॥ १२.७॥ उपसर्गानशेषांस्तु महामारीसमुद्भवान् ।तथा त्रिविधमुत्पातं माहात्म्यं शमयेन्मम ॥ १२.८॥ यत्रैतत्पठ्यते सम्यङ्नित्यमायतने मम ।सदा न तद्विमोक्ष्यामि सान्निध्यं तत्र मे स्थितम् ॥ १२.९॥ बलिप्रदाने पूजायामग्निकार्ये महोत्सवे ।सर्वं ममैतन्माहात्म्यम् उच्चार्यं श्राव्यमेव च ॥ १२.१०॥ जानताजानता वापि बलिपूजां यथा कृताम् ।प्रतीक्षिष्याम्यहं प्रीत्या वह्निहोमं तथाकृतम् ॥ १२.११॥ शरत्काले महापूजा क्रियते या च वार्षिकी ।तस्यां ममैतन्माहात्म्यं श्रुत्वा भक्तिसमन्वितः ॥ १२.१२॥ सर्वाबाधाविनिर्मुक्तो धनधान्यसमन्वितः ।मनुष्यो मत्प्रसादेन भविष्यति न संशयः ॥ १२.१३॥ श्रुत्वा ममैतन्माहात्म्यं तथा चोत्पत्तयः शुभाः ।पराक्रमं च युद्धेषु जायते निर्भयः पुमान् ॥ १२.१४॥ रिपवः सङ्क्षयं यान्ति कल्याणं चोपपद्यते ।नन्दते च कुलं पुंसां माहात्म्यं मम शृण्वताम् ॥ १२.१५॥ शान्तिकर्मणि सर्वत्र तथा दुःस्वप्नदर्शने ।ग्रहपीडासु चोग्रासु माहात्म्यं शृणुयान्मम ॥ १२.१६॥ उपसर्गाः शमं यान्ति ग्रहपीडाश्च दारुणाः ।दुःस्वप्नं च नृभिर्दृष्टं सुस्वप्नमुपजायते ॥ १२.१७॥ बालग्रहाभिभूतानां बालानां शान्तिकारकम् ।सङ्घातभेदे च नृणां मैत्रीकरणमुत्तमम् ॥ १२.१८॥ दुर्वृत्तानामशेषाणां बलहानिकरं परम् ।रक्षोभूतपिशाचानां पठनादेव नाशनम् ॥ १२.१९॥ सर्वं ममैतन्माहात्म्यं मम सन्निधिकारकम् ।पशुपुष्पार्घ्यधूपैश्च गन्धदीपैस्तथोत्तमैः ॥ १२.२०॥ विप्राणां भोजनैर्होमैः प्रोक्षणीयैरहर्निशम् ।अन्यैश्च विविधैर्भोगैः प्रदानैर्वत्सरेण या ॥ १२.२१॥ प्रीतिर्मे क्रियते सास्मिन् सकृदुच्चरिते श्रुते ।श्रुतं हरति पापानि तथारोग्यं प्रयच्छति ॥ १२.२२॥ रक्षां करोति भूतेभ्यो जन्मनां कीर्तनं मम ।युद्धेषु चरितं यन्मे दुष्टदैत्यनिबर्हणम् ॥ १२.२३॥ तस्मिञ्छ्रुते वैरिकृतं भयं पुंसां न जायते ।युष्माभिः स्तुतयो याश्च याश्च ब्रह्मर्षिभिः कृताः ॥ १२.२४॥ ब्रह्मणा च कृतास्तास्तु प्रयच्छन्तु शुभां मतिम् ।अरण्ये प्रान्तरे वापि दावाग्निपरिवारितः ॥ १२.२५॥ दस्युभिर्वा वृतः शून्ये गृहीतो वापि शत्रुभिः ।सिंहव्याघ्रानुयातो वा वने वा वनहस्तिभिः ॥ १२.२६॥ राज्ञा क्रुद्धेन चाज्ञप्तो वध्यो बन्धगतोऽपि वा ।आघूर्णितो वा वातेन स्थितः पोते महार्णवे ॥ १२.२७॥ पतत्सु चापि शस्त्रेषु सङ्ग्रामे भृशदारुणे ।सर्वाबाधासु घोरासु वेदनाभ्यर्दितोऽपि वा ॥ १२.२८॥ स्मरन् ममैतच्चरितं नरो मुच्येत सङ्कटात् ।मम प्रभावात्सिंहाद्या दस्यवो वैरिणस्तथा ॥ १२.२९॥ दूरादेव पलायन्ते स्मरतश्चरितं मम ॥ १२.३०॥ ऋषिरुवाच ॥ १२.३१॥ इत्युक्त्वा सा भगवती चण्डिका चण्डविक्रमा ॥ १२.३२॥ पश्यतां सर्वदेवानां तत्रैवान्तरधीयत ।तेऽपि देवा निरातङ्काः स्वाधिकारान्यथा पुरा ॥ १२.३३॥ यज्ञभागभुजः सर्वे चक्रुर्विनिहतारयः ।दैत्याश्च देव्या निहते शुम्भे देवरिपौ युधि ॥ १२.३४॥ जगद्विध्वंसके तस्मिन् महोग्रेऽतुलविक्रमे ।निशुम्भे च महावीर्ये शेषाः पातालमाययुः ॥ १२.३५॥ एवं भगवती देवी सा नित्यापि पुनः पुनः ।सम्भूय कुरुते भूप जगतः परिपालनम् ॥ १२.३६॥ तयैतन्मोह्यते विश्वं सैव विश्वं प्रसूयते ।सा याचिता च विज्ञानं तुष्टा ऋद्धिं प्रयच्छति ॥ १२.३७॥ व्याप्तं तयैतत्सकलं ब्रह्माण्डं मनुजेश्वर ।महादेव्या महाकाली महामारीस्वरूपया ॥ १२.३८॥ सैव काले महामारी सैव सृष्टिर्भवत्यजा ।स्थितिं करोति भूतानां सैव काले सनातनी ॥ १२.३९॥ भवकाले नृणां सैव लक्ष्मीर्वृद्धिप्रदा गृहे ।सैवाभावे तथालक्ष्मीर्विनाशायोपजायते ॥ १२.४०॥ स्तुता सम्पूजिता पुष्पैर्गन्धधूपादिभिस्तथा ।ददाति वित्तं पुत्रांश्च मतिं धर्मे गतिं शुभाम् ॥ १२.४१॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येभगवती वाक्यं द्वादशोऽध्यायः ॥ १२॥ उवाच २, अर्धश्लोकौ २, श्लोकाः ३७, एवमादितः ॥ ६७१॥
॥ १३. सुरथवैश्ययोर्वरप्रदानं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।ॐ बालार्कमण्डलाभासां चतुर्बाहुं त्रिलोचनाम् ।पाशाङ्कुशवराभीतिर्धारयन्तीं शिवां भजे ॥ ॐ ऋषिरुवाच ॥ १३.१॥ एतत्ते कथितं भूप देवीमाहात्म्यमुत्तमम् ।एवं प्रभावा सा देवी ययेदं धार्यते जगत् ॥ १३.२॥ विद्या तथैव क्रियते भगवद्विष्णुमायया ।तया त्वमेष वैश्यश्च तथैवान्ये विवेकिनः ॥ १३.३॥ मोह्यन्ते मोहिताश्चैव मोहमेष्यन्ति चापरे ।तामुपैहि महाराज शरणं परमेश्वरीम् ॥ १३.४॥ आराधिता सैव नृणां भोगस्वर्गापवर्गदा ॥ १३.५॥ मार्कण्डेय उवाच ॥ १३.६॥ इति तस्य वचः श्रुत्वा सुरथः स नराधिपः ॥ १३.७॥ प्रणिपत्य महाभागं तमृषिं संशितव्रतम् ।निर्विण्णोऽतिममत्वेन राज्यापहरणेन च ॥ १३.८॥ जगाम सद्यस्तपसे स च वैश्यो महामुने ।सन्दर्शनार्थमम्बाया नदीपुलिनमास्थितः ॥ १३.९॥ स च वैश्यस्तपस्तेपे देवीसूक्तं परं जपन् ।तौ तस्मिन् पुलिने देव्याः कृत्वा मूर्तिं महीमयीम् ॥ १३.१०॥ अर्हणां चक्रतुस्तस्याः पुष्पधूपाग्नितर्पणैः ।निराहारौ यतात्मानौ तन्मनस्कौ समाहितौ ॥ १३.११॥ ददतुस्तौ बलिं चैव निजगात्रासृगुक्षितम् ।एवं समाराधयतोस्त्रिभिर्वर्षैर्यतात्मनोः ॥ १३.१२॥ परितुष्टा जगद्धात्री प्रत्यक्षं प्राह चण्डिका ॥ १३.१३॥ देव्युवाच ॥ १३.१४॥ यत्प्रार्थ्यते त्वया भूप त्वया च कुलनन्दन ।मत्तस्तत्प्राप्यतां सर्वं परितुष्टा ददामिते ॥ १३.१५॥ मार्कण्डेय उवाच ॥ १३.१६॥ ततो वव्रे नृपो राज्यमविभ्रंश्यन्यजन्मनि ।अत्रैव च निजं राज्यं हतशत्रुबलं बलात् ॥ १३.१७॥ सोऽपि वैश्यस्ततो ज्ञानं वव्रे निर्विण्णमानसः ।ममेत्यहमिति प्राज्ञः सङ्गविच्युतिकारकम् ॥ १३.१८॥ देव्युवाच ॥ १३.१९॥ स्वल्पैरहोभिर्नृपते स्वं राज्यं प्राप्स्यते भवान् ॥ १३.२०॥ हत्वा रिपूनस्खलितं तव तत्र भविष्यति ॥ १३.२१॥ मृतश्च भूयः सम्प्राप्य जन्म देवाद्विवस्वतः ॥ १३.२२॥ सावर्णिको मनुर्नाम भवान्भुवि भविष्यति ॥ १३.२३॥ वैश्यवर्य त्वया यश्च वरोऽस्मत्तोऽभिवाञ्छितः ॥ १३.२४॥ तं प्रयच्छामि संसिद्ध्यै तव ज्ञानं भविष्यति ॥ १३.२५॥ मार्कण्डेय उवाच ॥ १३.२६॥ इति दत्त्वा तयोर्देवी यथाभिलषितं वरम् ॥ १३.२७॥ बभूवान्तर्हिता सद्यो भक्त्या ताभ्यामभिष्टुता ।एवं देव्या वरं लब्ध्वा सुरथः क्षत्रियर्षभः ॥ १३.२८॥ सूर्याज्जन्म समासाद्य सावर्णिर्भविता मनुः ॥ १३.२९॥ एवं देव्या वरं लब्ध्वा सुरथः क्षत्रियर्षभः ।सूर्याज्जन्म समासाद्य सावर्णिर्भविता मनुः ॥ क्लीं ॐ ॥ ॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्येसुरथवैश्ययोर्वरप्रदानं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३॥ उवाच ६, अर्धश्लोकाः ११, श्लोकाः १२, एवमादितः ॥ ७००॥
समस्ता उवाचमन्त्राः ५७, अर्धश्लोकाः ४२, श्लोकाः ५३५, अवदानानि ६६ ॥
॥ श्रीसप्तशतीदेवीमाहात्म्यं समाप्तम् ॥ ॥ ॐ तत् सत् ॐ ॥